 |
Τα οστά όταν ανοίχθηκε ο τάφος Photo: Bollettino di San Nicola |
Στη δεκαετία του 1950 η κρύπτη που περιήχε τον τάφο του Αγίου Νικολάου στη Βασιλική του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι της Ιταλίας, χρειαζόταν εκτεταμένες εργασίες στα πατώματα και τους τοίχους. Αυτό απαιτούσε την αφαίρεση του βαρύ καλύμματος του τάφου και την αφαίρεση των οστών του Αγίου Νικολάου για πρώτη και μοναδική φορά από τότε που ενταφιάστηκαν από τον Πάπα Ουρβανό Β’ το 1089 (όταν ο τάφος ολοκληρώθηκε).
Μια ειδική επισκοπική επιτροπή, με επικεφαλής τον σεβασμιότατος Enrico Nicodemo, Αρχιεπίσκοπο του Μπάρι, διοργανώθηκε για την εξέταση των λειψάνων υπό την παρουσία της. Ο Luigi Martino, καθηγητής της ανθρώπινης ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι, προσελήφθηκε για την εξέταση. Ήταν επικουρούμενος από τον συνάδελφό του Δρ Alfredo Ruggieri.
Το άνοιγμα του τάφου
Τα οστά ήταν τοποθετημένα ανενόχλητα, ανέγγιχτα και εκτός θέασης για 866 χρόνια, μέχρι το βράδυ της 5 Μαΐου 1953. Τα οστά βρέθηκαν διάσπαρτα χωρίς καμιά ιδιαίτερη θέση μέσα στον τάφο. Το κρανίο είχε τοποθετηθεί προσεκτικά στο ένα άκρο (βλέπε φωτογραφία). Τα οστά αφαιρέθηκαν, για να αναγνωριστούν και να απογραφούν. Εκτός από το κρανίο, υπήρχαν μακρά οστά, βραχέων οστών, και πολλά μικρά θραύσματα οστών. Ανάμεσα στα οστά υπήρχαν και μικρές πέτρες και χαλίκια, το οποία θεωρείται ότι είχαν συγκεντρωθεί βιαστικά μαζί με τα οστά, από τους ναύτες στο Μπάρι το 1087.
Ο τάφος είχε περίπου ¾ της ίντσας διαυγές υγρό στον πυθμένα και τα οστά ήταν υγρά, με μικρά κενά γεμάτα με νερό. Αφού αφαιρέθηκαν τα οστά και το υγρό ο τάφος αποξηράνθηκε. Μια ενδελεχής εξέταση υπό το έντονο φως δεν βρήκε ρωγμές στους πολύ στερεούς, συμπαγής και σκληρούς πέτρινους τοίχους.
 |
| Αριστερά: Λειψανοθήκη με λείψανα του Αγίου Νικολάυο που υπάρχει σε μουσείο της Αττάλειας της Μ. Ασίας. Πιθανολογείται ότι κατά της ανακομιδή του Αγίου Νικολάου το 1080 μ.Χ. αφέθηκαν τα τμήματα των ιερών λειψάνων στη Βασιλική του ως ευλογία. Δεξιά: Τα μαύρα τμήματα του σκιαγραφήματος του ιερού λειψάνου του Αγίου Νικολάου είναι αυτά που σώζονται στο Μπάρι της Ιταλίας. (Πηγή: Κατακόμβη, Εξαμηνιαία έκδοση Μητροπολιτικού –Καθεδρικού Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Βόλου, Αφιέρωμα στον Άγιο Νικόλαο, Ανάπλαση της μορφής του Αγ. Νικολάου από τον καθηγητή της ανατομίας στο πανεπιστήμιο του Bari, Luigi Martino, Φωτίου Νικητοπούλου, Θεολόγου, Δεκέμβριος 1998, σελ. 42-43). |
Κατάσταση των οστών
Τα οστά ήταν πολύ εύθραυστα και θρυμματισμένα. Το κρανίο ήταν σε καλύτερη κατάσταση, που δείχνει ότι μάλλον είχε μεγαλύτερη φροντίδα όταν τα οστά μεταφέρθηκαν στο Μπάρι. Το κρανίο ήταν πλήρης, έλειπε μόνο το πίσω μισό της μίας σιαγόνας. Περιείχε πολλά δόντια, με κάποια ακόμα στις υποδοχές τους. Τα περισσότερα από τα άλλα οστά ήταν σπασμένα, κάποια εκτενώς και με πολλές εξοχές.
Μετά την αρχική εξέταση και την απογραφή, τα οστά τοποθετήθηκαν σε τεφροδόχο γυάλινο δοχείο, ορατό για προσκύνημα από τους πιστούς κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών των εργασιών ανακαίνισης στην κρύπτη. Έχει αναφερθεί ότι τα οστά συνέχισαν να αναδύουν μύρο κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου.
Η δεύτερη εξέταση
Όταν οι επισκευές της κρύπτης ολοκληρώθηκαν, τα οστά εξετάστηκαν για δεύτερη φορά για να διατηρηθούν οι εικόνες και τα χαρακτηριστικά τους. Και οι δύο ανατομικές και ανθρωπολογικές εξετάσεις έγιναν το βράδυ της 7 Μαΐου 1957. Ο Luigi Martino, επικουρούμενος από τους συναδέλφους του Alfredo Ruggieri και Luigi Venezia, διενήργησε τις εξετάσεις.
 |
| Ο καθηγητής Luigi Martino εξετάζει το κρανίο Photo: Venezia Pravoslavie |
Αυτή τη φορά χιλιάδες καταλεπτώς-λεπτομερείς μετρήσεις και φωτογραφίες ακτίνων Χ (Ακτινογραφία) ελήφθησαν, μαζί με προσεκτικές ανατομικές μετρήσεις. Όταν η εξέταση ολοκληρώθηκε, τα οστά επανατοποθετήθηκαν προσεκτικά.
 |
| Τα μικρότερα οστά καταχωρίθηκαν Photo: Bollettino di San Nicola |
 |
Τα λείψανα επανατοποθετήθηκαν Photo: Bollettino di San Nicola |
Οι μετρήσεις αυτές επέτρεψαν την ανοικοδόμηση ενός αρθρωτού σκελετού, αποκαλύπτοντας τις αναλογίες του ατόμου. Τα ανθρωπομετρικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι ο σκελετός ανήκε σε ένα ηλικιωμένο πρόσωπο, επειδή τα οστά ήταν εξαιρετικά εύθραυστα και λεπτά. Επειδή τόσα πολλά οστά ήταν σπασμένα, θα ήταν ήδη εύθραυστα και εύκολο να σπάσουν το 1087. Η παρουσία πετρών και χαλικιών υποδεικνύουν ότι είχαν ήδη κατακερματιστεί και ήταν δύσκολο να διαχωριστούν τα θραύσματα οστών από το χαλίκι στον τάφο. Δεδομένου ότι τα οστά ήταν ήδη 737 χρονών το 1087, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι ήταν εύθραυστα και έσπασαν εύκολα, ειδικά όταν συγκεντρώθηκαν βιαστικά από τους ναύτες που δεν ήταν έμπειροι για τη διεκπεραίωση τέτοιων ευαίσθητων αντικειμένων. Δεδομένου ότι πιθανόν δε τα προστάτεψαν επαρκώς, κατά τη μετακίνηση τους από τον κυματισμό της θάλασσας, χωρίς αμφιβολία έσπασαν περαιτέρω κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Ένα σπόνδυλος δείχνει ότι ένα μικρό τμήμα οστών είχε αφαιρεθεί με ένα απότομο κόψιμο από μαχαίρι, όπως θα γινόταν για να αφαιρεθεί ένα λείψανο.
Συμπεράσματα και προσωπικά χαρακτηριστικά
Αυτές οι δύο εξετάσεις έδειξαν ότι τα οστά ήταν μέρος ενός σκελετού ανθρώπου πάνω από εβδομήντα ετών (ιστορικές αφηγήσεις αναφέρουν το θάνατο του Αγίου Νικολάου, περίπου στην ηλικία των 75, οι αναφορές λένε 72-80 ετών). Ο άνθρωπος ήταν μετρίου αναστήματος και λεπτός-μέσης κατασκευής. Ήταν 1,67 μ. ψηλός. Οι ώμοι είχαν 40 cm μήκος, τα χέρια ήταν 86 cm ή λίγο περισσότερο και είχαν 19 cm μήκος, τα πόδια ήταν 26 cm και είχαν 10 cm μήκος. Η περίμετρος της κεφαλής θα ήταν 52,4 cm. Η κεφαλή είχε ένα κανονικό σχήμα, ελαφρώς επίμηκες. Το πρόσωπο ήταν κυρίως μικρό και πλατύ, με το πηγούνι να ωθείται προς τα εμπρός περισσότερο από το συνηθισμένο. Το μέτωπο ήταν πλατύ, οι κόγχες των ματιών αρκετά μεγάλες και η μύτη μεσαίου μεγέθους. Τα κοίλα ζυγωματικά προεξείχαν ελαφρά. Τα δόντια ήταν γερά με ενδείξεις αρχικής τερηδόνας που αποδεικνύει ότι ήταν κυρίως χορτοφάγος.
 |
| Photos: Bollettino di San Nicola |
Ο σκελετός παρουσίαζε στοιχεία ταλαιπωρίας, όπως θα είχε υποστεί κατά τη διάρκεια της διαμονής σε υγρές και ανθυγιεινές φυλακές (πιστεύεται ότι ήταν ήδη για πολλά χρόνια έως την ηλικία των 51). Υπέφερε από σοβαρή χρόνια αρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης και της πυέλου και το κρανίο έδειξε πάχυνση των οστών που θα προκαλούσαν χρόνιο πόνο στο κεφάλι.
Ο Luigi Martino χρησιμοποίησε τις πολυάριθμες φωτογραφίες του κρανίου από διάφορες οπτικές γωνίες – εμπρός, προφίλ, πλάγια για να ανακαλύψει πως μπορεί να έμοιαζε το πρόσωπο. Έτσι, προβάλλοντας τους μαλακούς ιστούς, ζωγράφισε τα φρύδια, τα μάτια και τα βλέφαρα, τη μύτη, τα χείλη, το πηγούνι, τα μάγουλα και γενειάδα, που αντιστοιχούν στο σκελετικό ιστό. Το αποτέλεσμα ήταν ένα μάλλον ασκητικό, λεπτό πρόσωπο με μεγάλα μάτια και μέτωπο. Πίστευε ότι αντιστοιχούσε σε διάφορες παραστάσειs του αγίου, το πιο κοντινό είναι ένα μωσαϊκό του Αγίου Νικολάου με την Παναγία και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή στο παρεκκλήσι του Αγίου Ισιδώρου στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.
 |
| Ιχνογραφική ανάπλαση της μορφής του Άγ. Νικολάου, με τη μέθοδο της υπερσκελετικής σχεδίασης των μαλακών μερών της κεφαλής του, από τον καθηγητή L. Martino. |
Επιμέλεια άρθρου – Έρευνα – Μετάφραση: Η Ομάδα του Syros Agenda
