• Ημερολόγιο
  • Όροι Χρήσης
  • Πολιτική Απορρήτου
  • Επικοινωνία
Σάββατο, 27 Φεβρουαρίου, 2021
Syros Agenda
  • Culture@Home
  • Μουσική
    • Live
    • Party
    • Όπερα
    • Συναυλία
  • Σινεμά
  • Θέατρο
  • Εκθέσεις
  • Βιβλίο
  • Φεστιβάλ
  • Εποχιακά
    • Συριανό Καρναβάλι
    • Γεύση
    • Ημερίδα
    • Σεμινάριο – Webinar
    • Ομιλία
  • Παιδί
  • Θρησκεία
  • Άθληση
  • Υγεία
  • Άρθρα
    • Ιστορία
    • Ψηφιακός Πολιτισμός
    • Πολιτισμός
    • Enfield Neorion
    • Επικαιρότητα
    • Διάφορα
    • Διπλωματική
No Result
View All Result
  • Culture@Home
  • Μουσική
    • Live
    • Party
    • Όπερα
    • Συναυλία
  • Σινεμά
  • Θέατρο
  • Εκθέσεις
  • Βιβλίο
  • Φεστιβάλ
  • Εποχιακά
    • Συριανό Καρναβάλι
    • Γεύση
    • Ημερίδα
    • Σεμινάριο – Webinar
    • Ομιλία
  • Παιδί
  • Θρησκεία
  • Άθληση
  • Υγεία
  • Άρθρα
    • Ιστορία
    • Ψηφιακός Πολιτισμός
    • Πολιτισμός
    • Enfield Neorion
    • Επικαιρότητα
    • Διάφορα
    • Διπλωματική
No Result
View All Result
Syros Agenda
No Result
View All Result
Home Άρθρα

Η προέλευση της νεότερης λέξης “πολιτισμός”

23/05/2020
in Άρθρα, Πολιτισμός
A A
0
Η προέλευση της νεότερης λέξης “πολιτισμός”

Ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης γράφει για την προέλευση της νεότερης λέξης “πολιτισμός” και τη σχέση της με την αρχαία ελληνική λ. “παιδεία” (απόσπασμα από το άρθρο του «Σκέψεις εις μνήμην Χρήστου Λαμπράκη», [εφημ. «Το Βήμα», 3 Ιανουαρίου 2010])

Όταν ο Κοραής το 1806 ανέσυρε από τον θησαυρό τής ελληνικής γλώσσας τη λέξη πολιτισμός, για να αποδώσει εύστοχα τη γαλλική λέξη civilisation, «έπαιξε» συνειρμικά α) με τη σχέση τού πολίτη με την πολιτεία (αρχικά η λ. πολιτισμός δήλωνε τη διαχείριση δημοσίων πραγμάτων) και β) με ό,τι χαρακτηρίζει συχνά τον άνθρωπο τής πόλης, τη δυνατότητα μιας καλλιέργειας, μιας πιο εκλεπτυσμένης συμπεριφοράς καθώς και μιας ελευθεριότητας (πβ. άστυ-αστείος, χώρα-χωρατά). Έτσι πλάστηκε η λ. πολιτισμός με τη νεότερη σημασία της. Ας σημειωθεί ότι αντίστοιχη τής (αρχαίας) ελληνικής λέξης πολιτισμός στις σημασίες που αναφέραμε υπήρξε η λατινική λ. civilitas (civis-civilis-civilitas). Από τη Λατινική προήλθε και το γαλλ. civilisation που εμφανίζεται το 1721 (ως παράγωγο τού ρήματος civilizer ) και καθιερώνεται μέχρι τα τέλη τού 18ου αιώνα.

Δύο αιώνες νωρίτερα (από τον 16ο αι.) αρχίζει να χρησιμοποιείται στη Γαλλία η λ. culture που δήλωσε ιδίως τον πνευματικό-κοινωνικό-ηθικό πολιτισμό, σημασία η οποία ενισχύθηκε τον 18ο αι. από το Κultur του Καντ και τις αντίστοιχες χρήσεις της Αγγλικής και της Γερμανικής. Οι λέξεις civilisation και culture χρησιμοποιήθηκαν στην Αγγλική και σε άλλες γλώσσες ως συνώνυμες με έμφαση στον «τεχνικό πολιτισμό» και τον «εκπολιτισμό» το civilisation και ως δηλωτικό τού ηθικού-πνευματικού πολιτισμού το culture. Το τελευταίο αποδόθηκε στην Ελληνική με τη λ. καλλιέργεια, αρχαία λέξη που χρησιμοποιήθηκε μεταφορικά (ως καλλιέργεια τού πνεύματος, των γραμμάτων και των τεχνών), όπως και το λατινικό cultura που έδωσε το culture.

Όσο κι αν ξενίζει εκ πρώτης όψεως, ισχύει το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες, λαός που κατεξοχήν παρήγαγε πολιτισμό, δεν είχαν στη γλώσσα τους τη λέξη πολιτισμός με τη σημερινή σημασία της. Η λέξη πλάστηκε, όπως είδαμε, μόλις το 1806 από τον Κοραή με ανασημασιολόγηση. Πως δήλωναν, λοιπόν, και κυρίως πώς αντιλαμβάνονταν τον πολιτισμό; Ο πολύς Werner Jaeger, στο κλασικό τρίτομο έργο του Ρaedeia, μας δίδαξε πέραν πολλών άλλων ότι η έννοια τής παιδείας στους αρχαίους κάλυψε ό,τι σήμερα περιλαμβάνουμε στην έννοια πολιτισμός (μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια, τέχνες, γράμματα, επιστήμες, παράδοση, αξίες). Παιδεία, λοιπόν, και παίδευσις (στην ευρύτερή της έννοια) δήλωσαν τον πολιτισμό. Γιατί μπορεί ο πολιτισμός- όπως τον εννοούμε στα νεότερα χρόνια, επηρεασμένοι από ανθρωπολογικές θεωρήσεις να είναι «το αξιακό σύστημα που διέπει στάσεις και αντιλήψεις ενός λαού», ωστόσο στο βάθος και σε σχέση με τον άνθρωπο ως πρόσωπο και ως ιδιοπροσωπία, πολιτισμός είναι η καλλιέργεια τής προσωπικότητας τού ανθρώπου μέσα από την παιδεία που έχει αποκτήσει (ατομική, τυπική, άτυπη, παράδοση, ακούσματα, διαβάσματα, βιώματα). Διαφορίζοντας οι αρχαίοι την πρακτική-επαγγελματική γνώση (που δήλωναν κυρίως οι λέξεις τέχνη και επιστήμη) από τη γνώση ως καλλιέργεια (που δήλωναν κυρίως η παιδεία και η παίδευση ) έφερναν την παιδεία κοντά στο περιεχόμενο που προσδιορίζουμε σήμερα ως πολιτισμό σε πνευματικό-ηθικό επίπεδο. Την αντίληψη αυτή τού πολιτισμού συμπλήρωναν έννοιες-λέξεις όπως η φιλοσοφία, η μουσική (που κάλυπτε τις τέχνες) και τα γράμματα. Φράσεις όπως «επί τέχνη ή επί παιδεία» (για επάγγελμα ή για μόρφωση) δείχνουν τη διαφορά που υπήρχε. Αξίζει επίσης να παρατηρήσουμε ότι «το συνεχές τής γνώσης», η διεπιστημονικότητα, η διακλαδικότητα και η διαθεματικότητα, που είναι ζητούμενα σήμερα στην παιδεία μας για μια ουσιαστική και σφαιρική μόρφωση, ήταν εγγενή συστατικά στην πολιτισμική αντίληψη τής παιδείας των αρχαίων, οι οποίοι συνδύαζαν τη φιλοσοφία με τη ρητορική, την ιατρική (κάτι σαν ανθρωπολογία-βιολογία) με τα μαθηματικά και, βεβαίως, με τη μουσική (τις τέχνες) και την άσκηση τού σώματος (πβ. γυμναστήριο γυμνάσιο ). Όταν χαρακτηρίζονται ως Έλληνες «οι τής ελληνικής παιδείας μετέχοντες », είναι φανερό ότι γίνεται αναφορά στη γενικότερη έννοια τού πολιτισμού και τής καλλιέργειας και όχι στη «σχολική εκπαίδευση» ή σε συγκεκριμένες μαθήσεις (γλώσσας, φιλοσοφίας κ.λπ.). Και όταν η Αθήνα χαρακτηρίζεται ως «Ελλάδος παίδευσις», πάλι ο πολιτισμός, η Αθήνα ως πολιτιστικό-πνευματικό κέντρο εξαίρεται και όχι για την εκπαίδευσή της με την ειδικότερη έννοια. Πεπαιδευμένοι (σε αντίθεση με τους απαίδευτους ) ήταν οι καλλιεργημένοι άνθρωποι, που γνώριζαν, μετείχαν και απολάμβαναν τον πολιτισμό.

Βεβαίως, αυτό προϋπόθετε «ελεύθερο χρόνο», σχολήν. Αλλ’ ακριβώς έχει σημασία ως επιλογή ζωής ότι η σχολή, ο ελεύθερος χρόνος, δεν μετετράπη στην Αθήνα σε σχόλη, σε αργία και ξεκούραση, αλλά αφιερώθηκε στη μόρφωση και στην προέκτασή της, την καλλιέργεια τής ψυχής, κι έτσι εξελίχθηκε σε Σχολή και Σχολείο (απ΄ όπου και η γενίκευσή του: school, cole, Schule, scuola κ.τ.ό.). Αυτή η αποφυγή σχόλης, η α – σχολία με σημαντικά θέματα, η συν-ζήτηση με σκοπό την παίδευση, τη διανοητική καλλιέργεια, τη γνώση τού κόσμου και τού εαυτού μας, την παιδεία ως υπέρβαση των απλών βιολογικών αναγκών και άμεση σύνδεση με το πνεύμα τού ανθρώπου μέσα από τα γράμματα, τη φιλοσοφία, τις τέχνες, την επιστήμη, το θέατρο, την πολιτική, τον διάλογο, αυτή η μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά κι αυτή η παιδεία είναι που μπορούν να μας εμπνεύσουν και σήμερα.

Ετικέτες: Γεώργιος Μπαμπινιώτηςετυμολογία
Share30TweetShareSend

Related Posts

Η “Μεγάλη Χίμαιρα” στους δρόμους της Ερμούπολης
Άρθρα

Η “Μεγάλη Χίμαιρα” στους δρόμους της Ερμούπολης

22/02/2021
Γυρίσματα στην Σύρο του ντοκιμαντέρ για τη Μαντώ Μαυρογένους
Άρθρα

Γυρίσματα στην Σύρο του ντοκιμαντέρ για τη Μαντώ Μαυρογένους

20/02/2021
Next Post
Η θρυλική “Φρουτοπία” επιστρέφει στο ERTFLIX!

Η θρυλική "Φρουτοπία" επιστρέφει στο ERTFLIX!

Εορτασμός του Πάσχα «Μένοντας Σπίτι»

Απόδοση του Πάσχα & Θεία Λειτουργία της Αναλήψεως

Περιηγηθείτε online στο έργο “Αντιπρόσωποι των Εθνοσυνελεύσεων – Βουλευτικό”

Περιηγηθείτε online στο έργο "Αντιπρόσωποι των Εθνοσυνελεύσεων - Βουλευτικό"

Τελευταία Νέα

Απόκριες

Κορωνοϊός: Περιοριστικά μέτρα και την Τσικνοπέμπτη

απο syrosagenda
26/02/2021
0

Περισσοτερα...
Υγεία

Μήνυμα δημάρχου για την ένταξη της Σύρου στην κόκκινη ζώνη

απο syrosagenda
26/02/2021
0

Περισσοτερα...
Υγεία

H Σύρος μπαίνει στο “κόκκινο” λόγω των αυξημένων κρουσμάτων

απο syrosagenda
26/02/2021
0

Περισσοτερα...
Γεώργιος Βιτάλης: Το Μνημείο του Άταφου Αγωνιστή στην Ερμούπολη
Culture@Home

Webinar: Η Τέχνη στην Εκπαίδευση: πώς “διαβάζουμε” έναν πίνακα και πώς “ακούμε” ένα άγαλμα

απο syrosagenda
26/02/2021
0

Περισσοτερα...

Κατηγορίες

  • Άρθρα
  • Βιβλίο
  • Εκθέσεις
  • Εποχιακά
  • Θέατρο
  • Θρησκεία
  • Μουσική
  • Οικολογία
  • Παιδί
  • Σινεμά
  • Άθληση

Ημερολόγιο Εκδηλώσεων

Ωράριο Πολιτιστικών Χώρων

Ανακοινώσεις

Ανακοίνωση

Ν.Λειβαδάρας για κορωνοϊό: Δεν υπάρχει λόγος πανικού

απο syrosagenda
19/02/2021
0

Κατόπιν της σημερινής επίσημης ανακοίνωσης από τον ΕΟΔΥ για τον αριθμό των κρουσμάτων στη Σύρο, θέλω να απευθυνθώ στους συμπολίτες...

Περισσοτερα...
Σχεδιασμός Δημοτικής Αρχής για Έναρξη Πολιτιστικών Εκδηλώσεων

Αναστολή λειτουργίας όλων των σχολείων της Σύρου

15/02/2021
Κακοκαιρία Ιανός – 3 Βασικές Οδηγίες Προστασίας

Ενέργειες και μέτρα για την αντιμετώπιση της κακοκαιρίας “Μήδεια”

13/02/2021

Highlights

Κορωνοϊός: Περιοριστικά μέτρα και την Τσικνοπέμπτη

Μήνυμα δημάρχου για την ένταξη της Σύρου στην κόκκινη ζώνη

H Σύρος μπαίνει στο “κόκκινο” λόγω των αυξημένων κρουσμάτων

Webinar: Η Τέχνη στην Εκπαίδευση: πώς “διαβάζουμε” έναν πίνακα και πώς “ακούμε” ένα άγαλμα

ΙΑΝΟΣ: Διαδικτυακή παρουσίαση του βιβλίου «Το χέρι του Θεού»

Σεμινάριο Γνωριμίας με την Κλασική Μουσική για Ενήλικες

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του Syros Agenda, χωρίς τη δημόσια αναφορά του ονόματός του με ενεργό link (Ν.2121/1993, άρθρο 25, παρ.2) όπως η δημοσιογραφική δεοντολογία επιτάσσει.

Εγγραφή στο Newsletter

Εισάγετε το email σας για εγγραφή στην υπηρεσία αποστολής ειδοποιήσεων μέσω email για νέες δημοσιεύσεις.

Προστεθείτε στους 5 εγγεγραμμένους.

ΘΕΣΕΙΣ ΠΛΟΙΩΝ LIVE

ΘΕΣΕΙΣ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ LIVE

© 2020 Syros Agenda | Η πολιτιστική επικαιρότητα της Σύρου

No Result
View All Result
  • Culture@Home
  • Μουσική
    • Live
    • Party
    • Όπερα
    • Συναυλία
  • Σινεμά
  • Θέατρο
  • Εκθέσεις
  • Βιβλίο
  • Φεστιβάλ
  • Εποχιακά
    • Συριανό Καρναβάλι
    • Γεύση
    • Ημερίδα
    • Σεμινάριο – Webinar
    • Ομιλία
  • Παιδί
  • Θρησκεία
  • Άθληση
  • Υγεία
  • Άρθρα
    • Ιστορία
    • Ψηφιακός Πολιτισμός
    • Πολιτισμός
    • Enfield Neorion
    • Επικαιρότητα
    • Διάφορα
    • Διπλωματική

© 2020 Syros Agenda | Η πολιτιστική επικαιρότητα της Σύρου