Ο Κωνσταντίνος Κανάρης (Ψαρά, 1793 – Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου 1877) ήταν Έλληνας επαναστάτης, σπουδαία μορφή του ναυτικού αγώνα κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και μετέπειτα ναύαρχος και πολιτικός, ο οποίος διετέλεσε πέντε φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας σε ένα διάστημα 33,5 ετών (1844, 1848-49, 1864, 1864-65 και 1877) και για 2 χρόνια και 3 μήνες συνολικά.
Δύο γεγονότα καταδεικνύουν τη συμβολή του Κανάρη ως πολιτικού άνδρα στη Νεώτερη Ελληνική Ιστορία: γίνεται ο πρώτος που συμπληρώνει 4 πρωθυπουργίες (1864) από την πλήρη εφαρμογή Συντάγματος στη χώρα το 1844 (όπως και ο Αλ. Μαυροκορδάτος 10 χρόνια νωρίτερα, με τις δύο όμως πρώτες κατά την Απόλυτη Μοναρχία του Όθωνα) και βασικά ο μόνος πρωθυπουργός που επί των ημερών του η Βουλή ψηφίζει ή αναθεωρεί το Σύνταγμα της Ελλάδας δυο φορές, το 1844 και το 1864 (τα δυο δικτατορικά Συντάγματα επί Γ. Παπαδόπουλου αφενός δεν ψηφίστηκαν από Βουλή -παρά επικυρώθηκαν με τα νόθα δημοψηφίσματα των 1968 και 1973-, αφετέρου το τελευταίο έπαψε αυτοδίκαια να ισχύει με την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών).
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης ήταν ένα από τα λίγα πρόσωπα στα οποία είχε εμπιστοσύνη ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης της ανεξάρτητης Ελλάδος. Ο Καποδίστριας θα τον διορίσει αρχικά φρούραρχο της Μονεμβασιάς και κατόπιν διοικητή μιας ναυτικής μοίρας που θα πολεμήσει τους αγγλόφιλους και τους αντικυβερνητικούς της Ύδρας. Στον Κανάρη ανατέθηκε να συλλάβει τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, όταν ο τελευταίος δραπέτευσε από το Ναύπλιο. Απογοητευμένος λόγω της δολοφονίας του Καποδίστρια, ο Κανάρης αποσύρθηκε στη Σύρο όπου ιδιώτευσε για ένα διάστημα.
Το έτος 1939 ο δήμαρχος Ευάγγελο Ξοχάκης έστησε μαρμάρινη προτομή του στην πλατεία Σανιτά (όπως λεγόταν τότε πριν μετονομαστεί στη γνωστή μας πλέον ομώνυμη πλατεία Κανάρη) στο λιμάνι της Ερμούπολης.
Όλα ξεκίνησαν από έναν «αφανή συντελεστή» τον κ. Στέφανο Παρίση, ο οποίος οραματίστηκε την ύπαρξη της προτομής του ήρωα στην Ερμούπολη και πρότεινε την ιδέα του γραπτώς στον Δήμαρχο κ. Ξοχάκη, η οποία αναφερόταν στην αγορά του προπλάσματος της προτομής του ήρωα από την οικογένεια Βιτάλη. Όταν λοιπόν αποφασίσθηκε η κατασκευή της προτομής του, φρόντισε (ο κ. Παρίσης) να μεταφερθεί το πρόπλασμα στην Αθήνα και να αποτυπωθεί σε μάρμαρο, με ελάχιστο κόστος, από το στενό φίλο του καλλιτέχνη κ. Ι. Βούλγαρη. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Θάρρος (Φ. 900/8-12-39), εργάστηκε δωρεάν, εισπράττοντας μόνο 18.000 δρχ. για την αξία των μαρμάρων και την πληρωμή των βοηθών του. Μετά την κατασκευή ο κ. Παρίσης φρόντισε πάλι τη μεταφορά της από τον Πειραιά και τη φύλαξη του στο γραφείο του μέχρι την ώρα της τοποθέτησης της στο βάθρο της. Μετέφερε μάλιστα από την Τήνο, τη γενέτειρα του ειδικούς πυραύλους, οι οποίοι αντικατέστησαν τα κανόνια ώστε να αποδοθούν τιμές στον ήρωα.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, πραγματοποιήθηκαν μέσα σε εορταστικό κλίμα την 26η Νοεμβρίου 1939, συνοδευόμενο από πολλές παράλληλες εκδηλώσεις, τις οποίες διοργάνωσε ειδική επιτροπή που είχε συσταθεί γι’ αυτό το σκοπό. Στα πλαίσια του εορτασμού πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη ημέρα, ομιλία του γνωστού δικηγόρου κ. Ανδρέα Δρακάκη «Ο Κανάρης και η Σύρος» στο θέατρο Απόλλων. Επίσης ανήμερα των αποκαλυπτηρίων τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου. Μετά την τέλεση των αποκαλυπτηρίων της προτομής, ο Νομάρχης Κυκλάδων διένεμε τα βραβεία στους νέους που ξεχώρισαν για τα ποιήματα τους – αναφορικά με τη δράση του Κανάρη και συμμετείχαν στον εορτασμό. Μάλιστα έγιναν και απαγγελίες των βραβευμένων αυτών ποιημάτων. Στην εκδήλωση συμμετείχε και η Δημοτική Μουσική η οποία παιάνιζε το πρωί και το απόγευμα της ίδιας ημέρας στους δρόμους της Ερμούπολης. Η εκδήλωση έκλεισε με τη δεξίωση στο Δημαρχείο. Το ίδιο βράδυ παρατέθηκε επίσημο δείπνο, εις το οποίο πλην των επίσημων προσκεκλημένων, παρευρέθηκαν και απόγονοι του ήρωα Κωνσταντίνου Κανάρη.
Δυστυχώς η προτομή υπέστη μεγάλες ζημιές όταν έπεσε πάνω της όχημα με μεγάλη ταχύτητα στις 27.2.1979. Η δύναμη της σύγκρουσης ήταν τόσο μεγάλη που το μαρμάρινο βάθρο μετατοπίστηκε από τη θέση του. Συγκεντρώθηκαν τα σπασμένα κομμάτια και ζητήθηκε η συνδρομή του Υπουργείου Πολιτισμού για την αποκατάσταση της προτομής.
Πηγές:
- Εφημερίδα «Θάρρος» (Φ. 898-900/1939 και Φ.1211/1979)
- Wikipedia
