Ήταν 30 Αυγούστου 1922 (12 Σεπτεμβρίου) τούρκοι ένστολοι κουβαλούν μπιτόνια με βενζίνη, και για να μη γίνονται λάθη, η τουρκική διοίκηση είχε φροντίσει να αναρτηθεί η επιγραφή: «Σαχιλί ισλαμντίρ» (ισλαμικό ίδρυμα), σε κάθε τουρκικό κτίριο. Η M. Mills, διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής, αναφέρει ότι είδε δεκάδες Τούρκους να μεταφέρουν δοχεία πετρελαίου και να βάζουν φωτιά σε σπίτια, όπως και η μαρτυρία της αμερικανίδας King Birge που έβλεπε, από το αμερικανικό κολλέγιο στον Παράδεισο Σμύρνης, Τούρκους στρατιώτες να βάζουν φωτιά. Το πρωί της 31ης Αυγούστου 1922 (νέο ημερολόγιο 13 Σεπτεμβρίου), η Σμύρνη καιγόταν με εξαίρεση τα χαμόσπιτα του τουρκομαχαλά. Καίγονταν οι συνοικίες του Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Νικολάου, Αγ. Δημητρίου, Αγ. Φωτεινής, Αγ. Τρύφωνος, οι Μεγάλες Ταβέρνες, τα Μορτάκια, η Τερψιθέα, ο Ν. Κόσμος, ο Φραγκομαχαλάς, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο, τα Σπιτάλια, ο Καινούργιος Μαχαλάς, τα Σερβετάδικα, τα Γυαλάδικα, η οδός Νοσοκομείων με τα τρία νοσοκομεία (Ολλανδικό, Ελληνικό, Καθολικό), οι Πορτάρες, ο Φασουλάς, τα Μπογιατζίδικα, τα Κογιουμτζίδικα, τα Τράσσα, τα Ταμπάχανα, τα Μαλτέζικα, η Τσικουδιά, το Κιουπετζόγλου, το Χαλεπλί.
Η πόλη ήταν πλέον βυθισμένη ολοκληρωτικά στο χάος. Ο Άγγλος εφημέριος Τσαρλς Ντόμπσον τόλμησε να περιδιαβεί την πόλη για να καταγράψει την κατάσταση: Έπεφταν διαρκώς τυχαίοι πυροβολισμοί στα σοκάκια, και ακολουθούσαν ουρλιαχτά και πανικόβλητα τρεχαλητά. Παντού γίνονταν λεηλασίες και βιασμοί. Υπήρχαν πτώματα στις εισόδους των σπιτιών και στα σοκάκια κάθε γειτονιάς… Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση μια μεγάλη ομάδα από γυναίκες και μωρά όπως και ένα μικρό κορίτσι, σχεδόν γυμνό, που είχε πυροβοληθεί στο στήθος… Οι Τούρκοι λεηλατούσαν τα πάντα. Ένας άνδρας είχε πυροβοληθεί και στους δύο μηρούς, και τα ουρλιαχτά του άφηναν ασυγκίνητους τους έντρομους ανθρώπους.
Πηγή: Μίλτον: 2008, σ. 231-2.
Δείτε το συγκλονιστικό βίντεο της καταστροφής ΕΔΩ
Η “Στέγη Μικρασιατικής Μνήμης” στην Σύρο
Επισκεφθείτε τη “Στέγη Μικρασιατικής Μνήμης” στην Σύρο, ένα χώρο όπου συγκεντρώνει μνήμες της Μικρασίας μέσα από αντικείμενα, έντυπο υλικό, μαρτυρίες και οτιδήποτε κρατάει άσβεστη τη μνήμη της πατρίδας και των ανθρώπων της.
Στη Σύρο ετοιμάζονται εκδηλώσεις μνήμης με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ παράλληλα το Υπουργείο Πολιτισμού σχεδιάζει τριετές πρόγραμμα εκδηλώσεων μνήμης του Ελληνισμού της Ανατολής, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή και του Προσφυγικού Ελληνισμού, με τη συμμετοχή οκτώ δευτεροβάθμιων οργανώσεων (βλ. ΕΔΩ).
Το 2010 ιδρύθηκε ο σύλλογος Μικρασιατών Σύρου που αριθμεί έως σήμερα τα 180 μέλη με καταγωγή από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Σκοπός του συλλόγου είναι να αναδείξει την μικρασιάτικη πολιτιστική κληρονομιά και να μεταφέρει στις νέες γενιές τη σπουδαία αυτή παράδοση και ιστορία.
Η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος μέσω της ειδικής Επιτροπής 2022, που έχει συγκροτήσει, ολοκλήρωσε και έθεσε σε δοκιμαστική λειτουργία τον δικτυακό της τόπο: https://mnimi1922.gr για τις εκδηλώσεις της εθνικής επετείου των 100 χρόνων της Μικρασιατικής καταστροφής, που θα λάβουν χώρα από το 2022 έως το 2024.
Το ΕΕΠΥΟ (Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής και Υπολογιστικών Οικονομικών) του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, θα προετοιμαστεί το επόμενο εξάμηνο για την επεξεργασία ενός εξαιρετικά μεγάλου σε όγκο αρχείου για την καταγραφή των περιουσιών που άφησαν οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής πίσω τους (βλ. ΕΔΩ).
