Το φθινόπωρο του 2021 το Δίκτυο «Αρχιπέλαγος» ξεκίνησε μια πιλοτική δράση για την παραδοσιακή ναυπηγική στη Σύρο, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ψηφιοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων τοπικών αρχειακών συλλογών, καθώς και τη δημιουργία πέντε βιντεο-πορτρέτων αφιερωμένων σε ντόπιους καραβομαραγκούς και καρνάγια που είναι ακόμα ενεργά στο νησί.
Εισαγωγή
Μια ζωντανή παραδοσιακή τέχνη, η ξυλοναυπηγική αναπτύσσεται στη Σύρο εδώ και χιλιετίες. Στη δεύτερη φάση της Πρωτοκυκλαδικής ιστορίας (2800-2300 π.Χ.), οι πρώτες γνωστές επιγραφές αιγαιοπελαγίτικων πλοίων εμφανίζονται στον αρχαίο οικισμό της Χαλανδριανής στο βόρειο άκρο του νησιού. Στα νεότερα χρόνια η εντυπωσιακή ανάπτυξη της ναυτιλιακής και ναυπηγικής δραστηριότητας εντοπίζεται σε μια σειρά ιστορικών γεγονότων κατά τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης. Όπως αναφέρει ο Απόστολος Δελής στη λεπτομερή μελέτη του για την παραδοσιακή ναυπηγική, «Η Ερμούπολη της Σύρου, σχεδόν από την ίδρυσή της μέχρι τη δεκαετία του 1880, υπήρξε το σημαντικότερο ναυτιλιακό και ναυπηγικό κέντρο της ιστιοφόρου ναυτιλίας του Αιγαίου και πιθανότατα της ανατολικής Μεσογείου». Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η έλευση των ατμόπλοιων αποδείχθηκε μοιραία για τους ταρσανάδες της Σύρου, τα οποία συνέχισαν σε μεγάλο βαθμό να εξειδικεύονται στην κατασκευή ξύλινων ιστιοφόρων σκαφών. Ωστόσο, οι καραβομαραγκοί συνέχισαν να διαφυλάττουν τη ναυπηγική παράδοση και παρέμειναν γνωστοί για τη δεξιοτεχνία τους.
Σήμερα λειτουργούν έξι παραδοσιακά ναυπηγεία και χώροι φύλαξης και συντήρησης. Καθώς απειλούνται από την απότομη πτώση της ζήτησης για νέα ξύλινα σκάφη και τις οδηγίες της ΕΕ που οδηγούν σε μείωση των ξύλινων σκαφών, οι μονάδες αυτές στρέφονται στη συντήρηση και επισκευή σκαφών που χρησιμοποιούνται για τουριστικούς, αλιευτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς.
Με στόχο τη διαφύλαξη και ανάδειξη αυτής της μοναδικής μορφής άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, το Δίκτυο Αρχιπέλαγος παρουσιάζει τεκμήρια που βασίζονται σε μια κοινή αρχειακή και ερευνητική μεθοδολογία και αναπτύσσονται σε τρία επίπεδα: Πρώτον, στην ψηφιοποίηση και καταλογογράφηση οπτικοακουστικού υλικού που σχετίζεται με την παραδοσιακή ναυπηγική, συμπεριλαμβανομένων φωτογραφιών, σκίτσων, σχεδίων γενικής διάταξης και άλλων εφημερίδων από ναυπηγεία, χώρους φύλαξης και συντήρησης και οικογενειακά αρχεία. Δεύτερον, στη δημιουργία βιντεοπορτρέτων πέντε καραβομαραγκών που δραστηριοποιούνται στη Σύρο σήμερα. Τρίτον, στην ανάθεση κειμενικών και εικαστικών δοκιμίων σε δύο ερευνητές: Η αρχιτέκτονας Ίρις Λυκουριώτη και ο ανθρωπολόγος και καραβομαραγκός Maurizio Borriello προσκλήθηκαν στο νησί για να μελετήσουν το αρχειακό υλικό, να συνομιλήσουν με τους ίδιους τους καραβομαραγκούς, και να επιχειρήσουν να αποτυπώσουν και εκφράσουν τις σύγχρονες εκδηλώσεις αυτής της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε ένα ευρύτερο χρονικό, οικονομικό και γεωγραφικό πλαίσιο.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο ΕΔΩ
