Ο εμπορικώτατος αυτός λιμήν της χώρας από πολλών ετών είχε δημιουργήσει, χάρις κυρίως εις την οικονομικήν του ανεξαρτησίαν, πνευματικήν – καλλιτεχνικήν κίνησιν. Εις το θέατρον «Απόλλων» έδιδον παραστάσεις αξιόλογα συγκροτήματα ξένων μελοδραμάτωfilaν με καλλιτέχνας ανεγνωρισμένης αξίας και με μαέστρους περιωπής, ενεφανίσθησαν δε και οι καλλίτεροι Ελ.ληνικοί θίασοι. Υπήρχον πολλά ευαγή και φιλανθρωπικά ιδρύματα, ως και σύλλογοι γραμμάτων και τεχνών. Την πρώτην Φιλαρμονικήν ίδρυσεν η «Εταιρεία Φιλομούσων Ερμουπόλεως», δια της ακαμάτου δράσεως του προέδρου της δικηγόρου Εμμανουήλ Ελευθεριάδη, με αρχιμουσικόν τον Ιταλόν Spinelli. Ο Spinelli εις Πετρούπολιν της Ρωσίας υπέπεσεν εις νεανικόν τι παράπτωμα, το οποιον επροκάλεσε την μήνιν ισχυρού τίνος παράγοντος .εις βάρος προφανώς του οποίου εγένετο τούτο. Δια να αποφύγη τας συνεπείας κατέφυγεν εις Σΰρον όπου και εγκατεστάθη, διδάξας την μουσικήν εκεί επί τριάκοντα έτη, χειροκροτούμενος δε πάντοτε δια την καλήν ερμηνείαν του – εις το φλάουτο.
Κατά το 1890 διεδέχθη τον Spinelli ο Κερκυραίος Γρηγόριος Γεώργοβιτς και αργότερον τούτον ο έξοχος Ιταλός αρχίμουσικός Felice Cocorulo, και εν συνεχεία άλλοι περίφημοι ξένοι και Έλληνες αρχιμουσικοί. Το 1917 η Εταιρεία ήρχισε να παρακμάζη. Ικανόν αριθμόν μελών εκ των εκτελεστών απέσπασεν η κοινωφελής αδελφότης «Αλληλοβοήθεια», ήτις δι’ αυτών εδημιούργησε μικράν Ορχήστραν Πνευστών. Εκ του γεγονότος τούτου εγεννήθη σοβαρός ανταγωνισμός μεταξύ των δύο σωματείων, όστις κατέληξεν εις ενοποίησιν αυτών, υπό τον τίτλον «Μουσική Εταιρεία Σύρου». Την χρηματοδότησιν, διά την κανονικήν λειτουργίαν της, ανέλαβον οι: Α. Κάκαρης, Ν. Μαμουτζής, Αρ. Τσίροπινάς κ.α. Αρχιμουσικός εις την νέαν Φιλαρμονικήν ήτο ο Antonio Biferno. Πρώτη εμφάνισις εγένετο κατά την εορτήν των Θεοφανείων, το 1919. Πλην των ανωτέρω αναφερθέντων υφίστατο εν Σύρω και μανδολινάτα, εις το Λύκειον Ελληνίδων, υπό τον μουσικοδιδάσκαλον Ξηραδάκην. Επίσης μικράν Ορχήστραν Πνευστών διέθετε και το Ορφανοτροφείον ‘Αρρένων της Έρμουπόλεως, η οποία διηυθύνετο υπό του αρχιμουσικού Αναστασίου Ρομποτή.
Τέλος θα υπογραμμίσωμεν ότι εις την νήσον Σύρον ανηγέρθη και το πρώτον, μετά την ανεξαρτησίαν του γένους, Ελληνικόν θέατρον περί το έτος 1829.
————
Απόσπασμα από το βιβλίο “Νεοελληνική μουσική: συμβολή εις την ιστορίαν της” του Σπύρου Γ. Μοτσενίγου (1958).
