Συνέντευξη: Nάσος Μπράτσος
Νησί που δοκιμάστηκε σκληρά από την πείνα στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, η Σύρος πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος με εκατόμβες αθώων θυμάτων από την πείνα αλλά και από «φίλια» πυρά.
Μιλήσαμε με τον Κώστα Βαρβέρη, 79 ετών σήμερα, που σε ηλικία 5-6 ετών, έζησε τα πέτρινα χρόνια του νησιού και μας λέει πως: «Συνολικά ήμαστε επτά αδέλφια, ήμουν ο δεύτερος. Στην Κατοχή πέθαναν τα δυο μικρότερα αδέλφια μου και το 1950 ο μεγαλύτερος αδελφός μου πέθανε από φυματίωση και μηνιγγίτιδα θεωρώ ότι και αυτός ήταν θύμα του πολέμου, γιατί ήταν εξασθενημένος από την πείνα και δεν υπήρχαν φάρμακα.
-Πώς ήταν οργανωμένη από τους κατακτητές η διανομή τροφίμων στην κατοχική περίοδο, γίνονταν συσσίτια, υπήρχαν δελτία διανομής τροφίμων, κλπ;
Στο κέντρο της πόλης υπήρχαν τα γραφεία που εξέδιδαν τα δελτία για τρόφιμα και ψωμί. Για το ψωμί, που θυμάμαι καλά, πήγαινε κάθε μέρα η μητέρα μας και μας έφερνε ένα πανιοτάκι ψωμί γύρω στα 100 δράμια.! Μια φορά την εβδομάδα μας μάζευε όλα τα παιδιά και πηγαίναμε στα γραφεία για έλεγχο των ατόμων που αποτελούσαν την οικογένεια.
-Υπήρξαν φαινόμενα μαύρης αγοράς στην κατοχική περίοδο στο νησί;
Δεν γνωρίζω αν υπήρχαν φαινόμενα μαύρης αγοράς.
-Τι θυμόσαστε από τις επιπτώσεις της πείνας στην τοπική κοινωνία;
Όσο για τους θανάτους από πείνα …. η κατάσταση στο νησί ήταν τραγική ! Για το θέμα αυτό έχουν γραφεί πολλά. Η πνευματική μου μάνα (ποιήτρια Ρίτα Μπούμη -Παππά) αναφέρει πως πέθαναν 4000. Δυο άλλοι ιστορικοί έγραψαν πως ο αριθμός που αναφέρει η Μπούμη είναι υπερβολικός και μίλησαν για 2000 θύματα. Κρίνω και των τριών τις γνώμες ανακριβείς διότι η συριανή Μπούμη ζούσε στην Αθήνα και οι άλλοι δυο πήραν τα στοιχεία από το Δήμο όπου δεν δηλώνονταν όλοι οι θάνατοι για να μη χάσουν τα δελτία.
Θυμάμαι που τους πήγαιναν στο νεκροταφείο τυλιγμένους με ένα πανί ή πάνω σε μια πόρτα και πολλές φορές ακούγαμε την μπάρα να χτυπά κατά τη μεταφορά και καταλαβαίναμε ότι πήγαιναν κάποιον για θάψιμο.
Κατά τη γνώμη μου οι θάνατοι πλησίαζαν τους 3000 σ ένα μικρό νησί με μεγάλη πολιτεία (20000 κατοίκους νομίζω ότι είχε το νησί).
Από τη δική μου οικογένεια συνολικά ήμαστε 7 αδέλφια, ήμουν ο δεύτερος. Στην Κατοχή πέθαναν τα δυο μικρότερα αδέλφια μου από έλλειψη γάλακτος (το γάλα-σκόνη που μοίραζαν οι Ιταλοί ήταν πολύ λίγο και τα βυζιά των μανάδων μας τελείως στεγνά) και το 1950 ο μεγαλύτερος αδελφός μου πέθανε από φυματίωση και μηνιγγίτιδα θεωρώ ότι και αυτός ήταν θύμα του πολέμου, γιατί ήταν εξασθενημένος από την πείνα και δεν υπήρχαν φάρμακα.
Μια άλλη προσωπική μου ανάμνηση είναι αυτή που όταν τη φέρνω στη μνήμη μου σήμερα, με πιάνει αναγούλα, είναι που έφαγα μέσα από ένα χάλασμα μια χεσμένη σταφυλόρωγα, η οποία ήταν ολόγερη και άγουρη και εξαιρετικά ξινή.
-Υπήρξαν Συριανοί που έφυγαν από νησί και αν ναι προς ποια κατεύθυνση, για να γλιτώσουν από τις συνέπειες της πείνας;
Απ΄ ότι θυμάμαι ελάχιστοι έφυγαν με ποντοπόρα πλοία.
-Υπήρξαν σταθμεύσεις προσφύγων από άλλες περιοχές στο νησί, σαν ανάπαυλα προς το ταξίδι τους προς την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή;
Δεν θυμάμαι, ούτε ακούστηκε καμιά στάθμευση προσφύγων.
-Υπήρξαν διαφορετικής κλίμακας συνέπειες από την πείνα μεταξύ της Ερμούπολης και των χωριών που είχαν τη δυνατότητα έστω και μικρής παραγωγής;
Οι οικογένειες των χωρικών είχαν ελάχιστες απώλειες από πείνα έως μηδενικές. Γιατί οι χωριανοί φύλαγαν μέρα-νύχτα τα αγροτικά τους προϊόντα από τους νυχτερινούς επιδρομείς της Ερμούπολης.
-Επιτρέπονταν η αλιεία έστω υπό όρους, από τις κατοχικές αρχές και αν ναι πώς γίνονταν η διαχείριση των αλιευμάτων;
Επιτρεπόταν σε 2 τράτες με έγγραφη άδεια αλιείας και μετά την αλίευση γινόταν έλεγχος και η Ιταλική λιμενική αρχή κατακρατούσε τα 3/4 της ψαριάς. Είχε ακουστεί πως έξω από το λιμάνι είχαν τοποθετηθεί νάρκες και γι΄ αυτό το λόγο απαγορευόταν αυστηρά σε ὀλους η δίχως άδεια των αρχών αλιεία.
-Υπήρξαν αντιστασιακές δραστηριότητες στη Σύρο και αν ναι ποιες ήταν αυτές;
Αντιστασιακή δράση δεν είχε ακουστεί να υπάρχει. Υπήρχαν μόνο κλοπές από πεινασμένους σε αποθήκες του κατακτητή. Θυμάμαι μια φορά-και είχα δει με τα μάτια μου-πού κατέληξαν δυο νέοι της γειτονιάς μου, όταν τους έπιασαν οι Ιταλοί να κλέβουν αλεύρι-που ήταν χύμα στην αποθήκη, γιατί δεν υπήρχαν τσουβάλια. Τους έπιασαν και τους πέταξαν μέσα στο αλεύρι. Ο ένας έσκασε, γιατί δεν μπόρεσε να βγει και ο άλλος (Κατσή, ήταν το παρατσούκλι του), 17 ετών τον έφερε στη γειτονιά ένας λιμενεργάτης, καβάλα, σε κακά χάλια. Είχε ματώσει το πρόσωπό του, είχε κολλήσει το αλεύρι σ΄ όλο του το πρόσωπο κι ανάσαινε με δυσκολία.
-Υπήρχε ενημέρωση για τις αντιστασιακές δράσεις και την εξέλιξη των μαχών από τα συμμαχικά στρατεύματα (πχ παράνομο ραδιόφωνο) στο νησί, ή επισκέψεις συνδέσμων;
Όχι δεν υπήρχε κάποια ενημέρωση για τις αντιστασιακές δράσεις. Δεν υπήρχαν ραδιόφωνα και η ηλεκτρική εταιρεία του Βαλμά δεν κάλυπτε όλη την Ερμούπολη.
Ένα άλλο μεγάλο γεγονός της εποχής που μου δημιουργεί ακόμη απορία μέχρι σήμερα είναι οι βόμβες, που έριχναν οι λεγόμενοι σύμμαχοι Άγγλοι, καταστρέφοντας σπίτια και σκοτώνοντας γέρους και παιδιά, που δεν μπορούσαν να τρέξουν στα βουνά, όταν άκουγαν τις σειρήνες που ειδοποιούσαν ότι έρχονται τα βομβαρδιστικά των Άγγλων.
Πηγή: ert.gr
