Μόλις σηκωθήκαμε από το μεσημεριανό τραπέζι. Ο θείος Λεωνίδας βγήκε στη βεράντα . Τον είδα να ξεκουμπώνει ένα κουμπί από το παντελόνι του για να πάρει μια ανάσα… Νωρίτερα είχε τιμήσει και με το παραπάνω τους κολιούς στο φούρνο που είχα μαγειρέψει, τη νόστιμη μελιτζανοσαλάτα και τον κολασμένο, όπως είπε, μπακλαβά μου. Δυο κομμάτια έφαγε, γκρινιάζοντας για το …διαβήτη του.
Μόλις τακτοποίησα το τραπέζι, κάθισα κοντά στο παράθυρο. Το κουρτινάκι στο παράθυρο μου επιτρέπει να βλέπω έξω χωρίς να με βλέπουν. Στο ραδιόφωνο η φωνή του Μάρκου τραγουδά για τη Σύρα του…
Μ’ έβγαλες απ’ τα σπλάχνα σου, βρε Σύρα μου
μέσα από την καρδιά σου
και ξακουστό σου το `κανα, πατρίδα μου
Σύρα μου τ’ όνομά σου
Να ακούσουν όλοι οι Συριανοί, βρε Σύρα μου
τραγούδια με μεράκια
να θυμηθούνε το παλιά, βρε Σύρα μου
να σβήσουν τα φαρμάκια….
Πλησίαζε η ώρα τρεις… Ξαφνικά άκουσα δυο ανδρικές φωνές να συζητούν… Η μια ήταν η γνώριμη φωνή του θείου Λεωνίδα. Η άλλη όμως μου ήταν άγνωστη. Τράβηξα το κουρτινάκι στο πλάι…Αραγε τι θα έλεγε αν με έβλεπε να κοιτάζω πίσω από την κουρτίνα ο Μάνος Ελευθερίου;
Αχ! καπετάνιο, θυμάσαι; Το Νεώριό μας. Τέτοια ώρα παλιά άκουγες φωνές στους δρόμους από τους εκατοντάδες εργαζόμενους, που ωσάν μελίσσι, έρχονταν να πιάσουν δουλειά στα μαγαζιά. Μας έδωσε ψωμί, του δώσαμε ιδρώτα. Και τώρα κοίτα, λίγοι νοματαίοι στην είσοδο, με ακουμπισμένες τις πλάτες στον τοίχο και με σκαμμένα τα μάγουλα από τις αγωνίες, παλεύουν για να κρατηθούν πάνω σε τούτο το βράχο …
Έχεις δίκιο μαστρο-Λεωνίδα, άκουσα να λέει ο ηλικιωμένος άντρας. Θυμάσαι τι έγινε τότε που παραγγείλαμε τη μεγάλη δεξαμενή από τη Γερμανία; Ήρθε η δεξαμενή, επειδή όμως δεν είχε τελειώσει η κατασκευή των ναύδετων, την αράξαμε στον κόλπο της Ελευσίνας. Κρίση τότε τότε στη ναυτιλία, παροπλισμένα βαπόρια. Οι δικοί μας προσπαθούσαν να κλείσουν συμφωνία με τους Γερμανούς να την κατεβάσουν στη Σύρο. Σαν είδε πως ο καιρός περνούσε ο Δημητρός, Νικολάου, Βερνίκος, με τον οποίο ήμασταν πολύ φίλοι, μου είπε “Να πάω να στην κατεβάσω εγώ στο νησί; Και θα μου δώσεις ό,τι θέλεις”. Είχαν τελειώσει τότε τα ναύδετα. Παίρνω την απόφαση μόνος μου τότε και του λέω, “Δημητρό, πήγαινε πάρτηνα και φέρτηνα”.
Ναι, ναι καπετάν Κούλη, η δεξαμενή, οι Γουλανδρήδες, το ναυπηγείο μας , η Ερμούπολη το πρώτο εμπορικό λιμάνι που καμάρωνε όλη η Ελλάδα! Τι τα θες όμως, άνοιγε, έκλεινε, πότε πάνω, πότε κάτω, άκουσα να λέει με σφιγμένα τα χείλη ο θείος Λεωνίδας…
Και πήγε ο καπετάν Δημητρός, συνέχισε την κουβέντα του ο άγνωστος σε εμέ καπετάν Κούλης. Στο γυρισμό με ειδοποίησε με το walkie talkie “Είμαι στα Γράμματα”. Βλέπεις τότε δεν είχαμε κινητά. Με μια μικρή θαλαμηγό της εταιρείας ξεκίνησα να τον υποδεχτώ. Ηταν τόσο συγκινητικό, οι καμπάνες όλου του νησιού χτυπούσαν χαρούμενα. Από τον Άγιο Δημήτριο, μέχρι που φτάσαμε στα Βαπόρια, την αριστοκρατική συνοικία της Ερμούπολης που είναι ο Άγιος Νικόλαος. Πάντα θα το θυμάμαι και θα συγκινούμαι. Όταν έφυγα από τη Σύρο, ο τότε επίσκοπος χτυπούσε πένθιμα τις καμπάνες του Αγίου Νικολάου.
Ο άγνωστος άνδρας σταματά για λίγο την αφήγηση, είναι συναισθηματικά φορτισμένος. Ο Γιάννης Γουλανδρής ήταν ένας φοβερά έξυπνος και επινοητικός άνθρωπος, συνέχισε την αφήγησή του. Κάπως έτσι συνέλαβε και την ιδέα του ηλεκτρικού αυτοκινήτου, μια ιδέα χρόνια μπροστά από την εποχή του. Αγόρασε μια εταιρία που λεγόταν Enfield. Είναι κρίμα το ότι πέθανε και χάθηκε και αυτή η ιδέα μαζί του, γιατί τώρα όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες στον κόσμο βγάζουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Τα περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα τότε κατασκευάστηκαν στο Νεώριο, με σχεδιαστή τον Ζαφείρη το Κούγια και τον ίδιο το Γιάννη. Όμως όπως αποδείχτηκε, δυστυχώς, η Ελλάδα δεν ήταν ακόμα έτοιμη για τον ερχομό του ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Όπως μου είπε αργότερα κάποιος δικός μας, οι εταιρείες πετρελαιοειδών σαμποτάρισαν την κυκλοφορία των ηλεκτρικών μας αυτοκινήτων. Στην αρχή δεν το πίστεψα, όσο περνούν όμως τα χρόνια το πιστεύω απολύτως. Μετά από αυτό σταμάτησε και η παραγωγή και όλα…
Άφησα το χέρι από το κουρτινάκι και σηκώθηκα να τους τρατάρω καφέ και ένα λουκουμάκι συριανό. Βλέπετε μ΄ έτρωγε η περιέργεια να μάθω ποιος ήταν ο άγνωστος ασπρομάλλης ξένος.
Έλα ανιψιά, να σου γνωρίσω τον καπετάν Φιλιππάκο, τη ψυχή του ναυπηγείου, τον διευθύνοντα σύμβουλο των αδελφών Γουλανδρή. Για συνέχισε καπετάνιε, τι έλεγες για τον Ιταλό που τα είχε φτιάξει με μια Συριανή; Η τελευταία φράση του θείου Λεωνίδα εξάπτει την περιέργειά μου.
Α! εκείνος ο Ιταλός, αγάπησε και παντρεύτηκε την καλή του. Ηταν αυτός που όταν έφευγαν οι Ιταλοί από το νησί, έβγαλε τους δυναμίτες και δεν ανατινάχτηκε το λιμάνι. Εκείνος ο Ιταλός, που λέτε, ήταν μεγάλο ταλέντο. Ολόκληροι μηχανικοί δεν μπόρεσαν να κάνουν μια ηλεκτρική πόρτα που να ανοιγοκλείνει για να μπαινοβγαίνουν τα πλοία και ο Ιταλός βρήκε τη λύση. Έφτιαξε μια πόρτα από παλιά λάστιχα αυτοκινήτου και έβαλε ένα βάρος κάτω έτσι ώστε μόλις έμπαινε μέσα, έκλεινε μόνη της. Ο ρόλος του Ιταλού όμως, ήταν σημαντικός και στην παραγωγή των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Εβγαλε τα σασί που κατασκεύασαν οι Αγγλοι έκκεντρα. Ξέρεις τι θα πει να είναι το σασί έκκεντρο; Είναι ό,τι πρέπει για να πας να τρακάρεις.
Δυστυχώς τα προβλήματα δεν έλειψαν από το Νεώριο. Όταν αλλάζει μια κυβερνητική κατάσταση, ο λαός γκρεμίζει ακόμα και εκκλησίες. Και ξεκινούν τις απεργίες. Όχι μόνο απεργία, αλλά μπήκαν μέσα με τάση να καταστρέψουν. Οι εργαλειομηχανές ήταν καινούριες και έπρεπε να τις προστατέψω. Κάνω lock out και τους βγάζω όλους έξω, το κλείνω. Ήταν ένας λοιπόν, αγράμματος άνθρωπος, φτωχός, ο οποίος είχε έρθει κάποτε να με παρακαλέσει να μεσολαβήσω εκεί που έδιναν άδειες χειριστών γερανού για να εργαστεί ως χειριστής. Και του την έβγαλα και έπιασε μια δουλειά με πολύ καλό μισθό. Όταν έκανα το lock out λοιπόν, ήταν αυτός και μου φώναζε “αιματορουφήχτρα!”… Παραιτήθηκα όταν κάποιος από το Λονδίνο μου ζήτησε να απολύσω 200 άτομα. Και του λέω , ξέρεις τι λες; Θες να απολύσεις 200 οικογένειες, 200 όνειρα, 200 ελπίδες. Ελα εσύ να το κάνεις. Κι έφυγα.
Ο κ. Φιλιππάκος άπλωσε το χέρι για να μας αποχαιρετήσει “Τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, το Νεώριο περνά ίσως την πλέον ταραχώδη περίοδό του. Ας ελπίσουμε να αλλάξουν σύντομα τα πράγματα προς το καλύτερο. Θα είναι κρίμα να χαθεί έτσι άδοξα ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής βιομηχανίας και του θαλάσσιου πολιτισμού της χώρας. Γεια σου μαστρό-Λεωνίδα., χάρηκα που τα είπαμε”.
Γεια σου καπετάν Φιλιππάκο και μη σε νοιάζει, είναι στο αίμα των ανθρώπων τούτου του τόπου να κάνουν αγώνα, και μα το Θεό, μια χαρά τα καταφέρνουν μέχρι σήμερα. Καλή αντάμωση σε άλλες θάλασσες καπετάνιε…
(Y.Γ. Για τη δημιουργία αυτής της μυθοπλασίας στάθηκε το βιβλίο των Γυναικών “Το Καστρί” Συριανές Ιστορίες Παραμυθένιων Γεύσεων και η συνέντευξη του κ. Φιλιππάκου στην Huff Post Greece. Όλη η συνέντευξη στη huffingtonpost.gr. Αφιερώνεται σε όλους όσους συνετέλεσαν από το 1835 έως σήμερα να γεννηθεί αυτό το θαύμα).
Απόσπασμα από το ραδιόφωνο της Ι.Μ.Σύρου.
Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος(ε.α.)
Ουρανία Πανταζίδου Π.Ν.
