“Η θεατρική ιστορία της Ερμούπολης συμβαδίζει με το ιστορικό της δημιουργίας της…” – ΜΑΡΚΟΣ ΦΡΕΡΗΣ
Στις 20 Απριλίου του 1864 το Θέατρο «Απόλλων» στην Ερμούπολη της Σύρου εγκαινιάστηκε με ιδιαίτερη επισημότητα και αίγλη, παρουσία του εμπνευστή του, Μικέ Σαλβάγου, με την όπερα «Rigoletto» του Verdi, και παράλληλες παραστάσεις τη «Favorita» του Donizetti, την «Traviata» και το «Ballo in maschera» του Verdi.
Σύντομη Ιστορική Αναδρομή
Η θεατρική ιστορία της Ερμούπολης ξεκινάει από το 1826, όταν μια ομάδα ερασιτεχνών ηθοποιών σε παραπήγματα, με το έργο «Νικήρατος» της Ευανθίας Καϊρη, έριξαν τον πρώτο σπόρο στο έδαφος που απεδείχθη αρκετά γόνιμο, εξηγώντας έτσι και τη φυσική έφεση των Συριανών στον πολιτισμό και στο θέατρο ιδιαίτερα.
Το 1830 δημιουργείται η πρώτη θεατρική σκηνή της νεότερης Ελλάδας. Μετά το 1840 που αρχίζει η περίοδος του Ιταλικού μελοδράματος γίνεται σημαντική η ανάγκη για ένα μόνιμο και οργανωμένο θέατρο. Στις 20 Απριλίου του 1864 (δύο χρόνια μετά τη θεμελίωσή του, σε σχέδια του δημοτικού αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό) γίνονται με επισημότητα τα εγκαίνια του Θεάτρου «Απόλλων» με το έργο «Ριγκολέτο» του Βέρντι.
Στην Εφημερίδα «Χρηματιστήριον» (Φ29/25-4-1864), η οποία εκδιδόταν στην Σύρο, αναφέρεται η ημερομηνία των εγκαινίων καθώς και το εναρκτήριο έργο «Rigoletto» του Verdi! Όπως αναφέρει στο φύλλο της:
«Τήν παρελθοῦσαν δευτέραν ἤρξατο τῶν παραστάσεων τό νεόδμητον Δημοτικόν θέατρον μας διά τοῦ μελοδράματος Rigoletto. Τά ἀποτελοῦντα τήν θεατρικήν ἑταιρίαν πρόσωπα ἑπιτύγχάνουσι σχεδόν ἄπαντα, ἰδιαίτερα πλεονεκτήματα παρουσιάζοντα ἔκαστον. Τό κοινόν φιλοτιμηθέν νά συντρέξῃ τόν ἐργολάβον Κυρ. Στίβενς, προσδοκᾷ αὐτόν ἀνταποκρινόμενον ἐπίσης φιλοτίμως διά τῆς καλλιτερεύσεως τοῦ μηχανισμοῦ τῶν σκηνῶν καί τοῦ φωτισμοῦ, καθιστάμενου οὔτω τοῦ ἐνταῦθα θεάτρου διά τε τήν οἰκονομικήν κομψότητα καί τάς παραστάσεις ἐνός τῶν ἐν τῇ ἀνατολῇ καλλιτέρων»
Το Θέατρο ακολουθεί τη μοναδική πορεία και ευημερία της Ερμούπολης γνωρίζοντας χρόνια χρυσής ακμής, ακόμα και όταν είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή η οικονομική παρακμή της πόλης, από τις αρχές του 20ου αιώνα ως τον Μεσοπόλεμο.
Ο «Απόλλωνας» υπήρξε πολιτιστικό πρότυπο για τη Συριανή κοινωνία δημιουργώντας ένα έμπειρο κοινό με οξύ θεατρικό κριτήριο, γούστο και άποψη.
Στη διάρκεια της Κατοχής το Θέατρο χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές για την προβολή Ιταλικών και Γερμανικών ταινιών. Μετά την απελευθέρωση συνέχισε να λειτουργεί ως κινηματογράφος φιλοξενώντας σποραδικά και θεατρικές παραστάσεις.
Το θεατρικό έργο «ΣΚΙΑ» του Ντάριο Νικοντέμι με την Μαρίκα Κοτοπούλη το 1953, αποτελεί την τελευταία θεατρική αναλαμπή του Θεάτρου και την τελευταία, επίσης, παράσταση της ζωής της σπουδαίας ηθοποιού. Στη συνέχεια το Θέατρο χαρακτηρίστηκε ακατάλληλο για τη στερεότητά του και το 1959 αποφασίστηκε από το Δήμο η ανακαίνισή του, η οποία ξεκίνησε το 1970 προκαλώντας μεγάλη αλλοίωση στο εσωτερικό του.
Η αποκατάσταση στην αρχική του μορφή γίνεται πάγιο αίτημα της Συριανής κοινωνίας και των πολιτιστικών συλλόγων. Είναι μια σπίθα που συνεχώς φουντώνει. Μια ομάδα ανθρώπων με ιδέες, όνειρα και ελπίδες αγωνίζονται με κάθε τρόπο για την αποκατάσταση του Ιστορικού «Απόλλωνα». Ενα πανό στην πρόσοψή του «ΓΙΑΤΙ ΜΕ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΑΤΕ», μαρτυρούσε την αγωνία για το ξεχωριστό Συριανό Θέατρο και το μήνυμα φτερούγιζε απ’ άκρη σ’ άκρη σ’ όλη τη χώρα μέσω του Τύπου διευρύνοντας παράλληλα και τον κύκλο των φίλων του Θεάτρου (βλ. ΕΔΩ). Το Syros Agenda έχει στη βιβλιοθήκη του τα 2 αυτά τεύχη με τα συγκλονιστικά εξώφυλλα του «πονεμένου» θεάτρου.
Με τεράστιες δυσκολίες από το 1978 μέχρι και το 2000 η συμβολή των ερασιτεχνικών θιάσων της Σύρου ήταν διαρκώς σημαντικά αυξανόμενη. Με τις παραστάσεις τους έδιναν ζωντάνια στο Θέατρο «γιαπί». Η επιμονή και η υπομονή της εκάστοτε δημοτικής αρχής και της Συριανής κοινωνίας απέδωσαν.
Η αποκατάσταση του Θεάτρου ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 και ολοκληρώθηκε το 2000, βασισμένη σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πέτρου Δ. Πικιώνη και με χρηματοδότηση από πόρους της Ε.Ε και του Υπουργείου Πολιτισμού. Το 1998 ο ζωγράφος Δημήτρης Φόρτσας το κόσμησε με νέες εξαιρετικές όροφογραφίες. Έτσι, 45 χρόνια μετά, στο ήμισυ του πρώτου θέρους της νέας χιλιετίας, το ανακαινισμένο Ιστορικό Θέατρο «Απόλλων» εγκαινιάστηκε τη Δευτέρα 17 Ιουλίου 2000 και ώρα 20:00 με εναρκτήριο έργο τον «ΒΑΦΤΙΣΤΙΚΟ» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη από την Όπερα Δωματίου Αθηνών.
Το 2014, το Θέατρο «Απόλλων» γιόρτασε τα 150 χρόνια της ζωής του περνώντας σε μια νέα εποχή ανάπτυξης με στόχο εκτός από τη φιλοξενία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, τη βιωσιμότητα και τον εκσυγχρονισμό του. Το 2020 συμπλήρωσε 20 χρόνια σύγχρονης ιστορίας από την αποκατάσταση στην αρχική του μορφή και την αδιάλειπτη επαναλειτουργία του. Σε όλη την εικοσάχρονη ζωή του, τιμά ισοδύναμα πληθωρικά και ισάξια ποιοτικά, πολιτιστικές εκδηλώσεις σε όλη τη διάρκεια του έτους, με παράδοση, κύρος και αντοχή.
Σήμερα, το θέατρο φιλοξενεί σε όλη τη διάρκεια του έτους θεατρικές παραστάσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, καθώς και διεθνή φεστιβάλ, μεταξύ άλλων, όπερας και μουσικής. Στον τρίτο όροφο μια μικρή έκθεση «αναμνήσεων» με αφίσες, αντικείμενα και φωτογραφίες από τη μακρά ιστορία του υποδέχεται τους επισκέπτες του. Οι ποικίλες εκδηλώσεις που φιλοξενούνται σε αυτό προβάλλονται μέσα από την ανανεωμένη και επικαιροποιημένη ιστοσελίδα του (βλ. ΕΔΩ).
Επανατοποθέτηση του στεγάστρου στην όψη του θεάτρου
Το Τοπικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ με απόφαση του, ενέκρινε τη «Μελέτη κατασκευής στεγάστρου εισόδου επί της πρόσοψης του Θεάτρου «Απόλλων». Όπως αναφέρει το έγγραφο το στέγαστρο θα επανατοποθετηθεί σύμφωνα με το πρωτότυπο. Μια αντίστοιχη μελέτη η οποία είχε κατατεθεί πριν από 30 χρόνια μαζί με τα σχέδια αναστήλωσης του Θεάτρου δυστυχώς είχε απορριφθεί.
Το Θέατρο «Απόλλων» μέσα από βιβλία
Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία για την ιστορία της θεατρικής ζωής αλλά και του θεάτρου Απόλλων είναι το τετράτομο έργο του Μάνου Ελευθερίου «Το Θέατρο στην Ερμούπολη τον εικοστό αιώνα», του οποίου πλέον τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στο Δήμο Σύρου – Ερμούπολης και αναμένεται να ανατυπωθεί καθώς είναι εξαντλημένο στα βιβλιοπωλεία.
Στα 4 βιβλία γίνεται ιστορική αναδρομή για το θέατρο, τη μουσική, την παιδεία και την κοινωνική ζωή μιας πόλης που τουλάχιστο για εκατό χρόνια υπήρξε η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ελλάδας, αφού ήδη από το 1830, στους τραγικούς ελληνικούς καιρούς, οι Συριανοί ερασιτέχνες υπογράφανε ότι «το θέατρον είναι σχολείον ηθικής»!
Υπάρχει επίσης – και πιθανόν και αυτό εξαντλημένο στα βιβλιοπωλεία – το βιβλίο «150 Χρόνια / 1864 – 2014, Δημοτικό Θέατρο Απόλλων Σύρου» του Αντώνη Μαρκουλή, που εξέδωσε ο πάντα ευαισθητοποιημένος και δραστήριος «Σύνδεσμος Συριανών» το 2014, με την ευγενική χορηγία του κ. Αθανασίου Μαρτίνου. Στο βιβλίο αυτό όπως επισημαίνεται από τον τέως δήμαρχο κ. Γιάννη Δεκαβάλλα, στόχος του συγγραφέως ήταν να καταγράψει διαφόρων ειδών εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στον «Απόλλωνα», ενώ παράλληλα να αναδείξει τη σημαντική συμβολή των ιστορικών θιάσων της Σύρου «Απόλλωνα» και «Σουρή» και να αποτυπώσει τα γεγονότα που σημάδεψαν την μεγάλη πορεία για την αποκατάσταση και τη διάσωση του.
