Στο Σύνταγμα, στη γωνιά Σταδίου και Μουσών (νυν Καραγεώργη της Σερβίας), όπου σήμερα είναι η Εθνική Τράπεζα και παλιά ήταν το βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη, πριν από 100 χρόνια στεγαζόταν το Καφενείον Γιαννόπουλου, ένα από τα πολυτελέστερα της εποχής και κατ’ εξοχήν λογοτεχνικό στέκι. Εκεί σύχναζε ο Εμμανουήλ Ροΐδης έως αργά το βράδυ. Τη νύχτα της 27 Ιουλίου 1885, ώρα πρώτη πρωινή, ο περίπου 50 ετών και πολύ βαρήκοος συγγραφέας, εγκατέλειψε το καφενείο Γιαννόπουλου και πήγε να διασχίσει την Πλατεία για να πάει στο σπίτι του, που βρισκόταν επί της Φιλελλήνων, ακριβώς απέναντι από τη Ρώσικη Εκκλησία. Δεν είχε κάνει μερικά βήματα, όταν αίφνης βρέθηκε ανάμεσα σε δυο άμαξες, που έρχονταν από αντίθετες κατευθύνσεις. Δεν τις άκουσε, δεν πρόλαβε vα φυλαχτεί, το γεγονός είναι ότι ανετράπη, τον κλώτσησε το ένα άλογο και πέρασε ένας τροχός πάνω απ το κεφάλι του, με αποτέλεσμα να του σπάσει το σαγόνι. Το τραύμα ήταν σοβαρότατο, οι γιατροί τον περιποιήθηκαν ως συνήθως λάθος, πέρασε ο άνθρωπος μήνες βασανιστηρίων. Εκτός από κουφός πια ήταν και αναγκαστικά άλαλος!
Περιέργως, η σχετικά πλούσια περί Ροΐδη βιβλιογραφία, απορροφημένη από το έργο, δεν σταμάτησε όσο ίσως θα πρέπει σ’ αυτό το σοβαρό ατύχημα του συγγραφέα. Ποίκιλλαν μάλιστα οι… απόψεις για τη χρονολογία του συμβάντος, αν και την πληροφορία είχε αναγράψει αμέσως ο Τύπος της εποχής! Όπως και να’ ναι, από τα «Κατάλοιπα» του Ροΐδη, που φυλάσσονται στην Ακαδημία Αθηνών, ο κ. Κασίνης ανέσυρε το «Τραγικό Σημειωματάριο», που χρησιμοποιούσε ο συγγραφέας μετά το ατύχημα, για να συνεννοείται με τους οικείους του, τους γιατρούς, τους επισκέπτες του.
Γραμμένες στην καθημερινή γλώσσα, οι «μεικτές» αυτέ; σημειώσεις έχουν ελάχιστο ίσως φιλολογικό ενδιαφέρον, πολύ όμως ψυχογραφικό. Μας αποκαλύπτουν στιγμές, πτυχές του ανθρώπου Ροΐδη, που δεν έχασε το χιούμορ του, το μνημειώδες πνεύμα του, ακόμη και στις χειρότερες, στις πιο επώδυνες περιστάσεις: «Στη σπεσαρία (Σ.Σ. δηλ. στο φαρμακείο) εμιλούσα και χωράτευα», σημειώνει ο ίδιος. Κι αργότερα, θα γράψει σ’ ένα διήγημα του, «Το παράπονο του νεκροθάπτου», για το … ρεκόρ τροχαίων ατυχημάτων που από τότε διεκδικούσε η πρωτεύουσα:
«Ανάλογα του πληθυσμού περισσοτέρους ανθρώπους σκοτώνουν οι αμαξάδες εις τας Αθήνας, παρά αι τίγρεις εις τας Ινδίας»!!!
Τη σύντομη αλλά διαφωτιστική εισαγωγική μελέτη του κ. Κασίνη, και το κείμενο του Σημειωματάριου, συνοδεύουν 200 περίπου αναλυτικές σημειώσεις για πρόσωπα και πράγματα που αναφέρονται, καθώς και εικόνες του Ροΐδη, της μητέρας του, των γιατρών, αμαξάδων, σελίδων του τετραδίου κλπ. Το σύνολο αξίζει να το διεξέλθει κάθε φιλοπερίεργος.
Κ.Γ. ΚΑΣΙΝΗΣ: «Το τραγικό Σημειωματάριο του Ροΐδη».
Εκδ. Φιλιππότη, σειρά «Κριτική -Μελετήματα».
Σελ. 149 + 24 εικόνες.
