Χρήστος Ευαγγελίδης & το Ελληνικό Λύκειο Ευαγγελίδη στην Σύρο

Η οικογένειά του κατέφυγε στη Χίο, όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, όμως το 1822 μετά την σφαγή των κατοίκων του νησιού έμεινε ορφανός από γονείς και τον περιέθαλψε η οικογένεια του Σάμιουελ Γουόρντ του νεώτερου, [Samuel Ward jr.], Αμερικανού πολίτη που περιόδευε στην Ευρώπη. Αυτός στην επιστροφή του στη Νέα Υόρκη, τον πήρε μαζί του και τον μεγάλωσε μαζί με τα παιδιά του, όπως προκύπτει από μεταγενέστερες επιστολές του Ευαγγελίδη, ο οποίος αποκαλεί «αδελφή Julia», [sister Julia] [1], τη Τζούλια Γουόρντ Χάου, [Julia Ward Howe], την κόρη του Σάμιουελ Γουόρντ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, μεγάλωσε με τη θετή του οικογένεια σε αυστηρό αγγλικανικό προτεσταντικό περιβάλλον και έλαβε προτεσταντική εκπαίδευση. Σπούδασε φιλολογία και παιδαγωγική, ενώ διοργάνωσε περιοδείες και διαλέξεις και αγωνίστηκε για να δημιουργηθεί ισχυρό φιλελληνικό κίνημα. Ταυτόχρονα αποτέλεσε μέλος της προτεσταντικής κοινότητας της Νέας Υόρκης και φοίτησε σε Ιερατικό Σεμινάριο, με σκοπό να υπηρετήσει ως προτεστάντης ιεραπόστολος, όμως διέκοψε την παρακολούθηση του και το 1839 επέστρεψε στην Ελλάδα.

Ακολουθώντας τη συμβουλή του Νεόφυτου Βάμβα, εγκαταστάθηκε στη Σύρο, όπου το 1842, ίδρυσε το «Ελληνικόν Λύκειον» [2], στο οποίο λειτουργούσε οικοτροφείο για παιδιά που προέρχονταν από οικονομικά εύρωστες οικογένειες και αποτελούσε μια προγυμνασιακή βαθμίδα στο εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής. Το Λύκειο, σύμφωνα με το καταστατικό του, θεμελιώθηκε «..στην Αγάπη, στην Αλήθεια, στην Εργατικότητα και στη μετάνοια των αμαρτιών..» και έθεσε ως στόχους τη δημιουργία «…φρονίμων και ευγενικών ατόμων, ευσεβών χριστιανών και χρησίμων πολιτών..». Εισήγαγε πρωτοποριακές μεθόδους διδασκαλίας με μαθήματα κολυμβήσεως και φυσικής αγωγής, ηθοποιίας, υγιεινής, ενώ διαπαιδαγωγούσε φροντίζοντας για την έκδοση μαθητικών εφημερίδων, οι Δημήτριος Βικέλας και Εμμανουήλ Ροΐδης εξέδιδαν τη χειρόγραφη εφημερίδα «Η Μέλισσα», διοργανώνοντας μαθητικές θεατρικές παραστάσεις και μαθητικές διαλέξεις, μαθαίνοντας στους μαθητές τη διαχείριση των χρημάτων, ενώ ίσως είναι το πρώτο σχολείο στην Ελλάδα, στο οποίο διδάχτηκαν συστηματικά η φυσική αγωγή και η αγγλική γλώσσα. Παράλληλα, με την διδασκαλία του εμφυσούσε στους μαθητές του, ανάμεσά τους οι Δημήτριος Βικέλας [3], Εμμανουήλ Ροΐδης και Ανδρέας Συγγρός, στον οποίο δίδασκε Αγγλικά σε ιδιαίτερα μαθήματα [4], τη «Μεγάλη Ιδέα» του Ελληνικού Έθνους, ελπίζοντας και προσβλέποντας στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, της γενέθλιας γης του. Θεωρούσε το Αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα ως το πλέον κατάλληλο για τον ελληνικό λαό, που σύμφωνα με τον Ευαγγελίδη, ήταν προορισμένος από το Θεό, να διαφωτίσει τις χώρες της Ανατολής.

Η αυστηρή ηθική, με προτεσταντική χροιά, που επέβαλλε στην αγωγή των μαθητών του σχολείου καθώς και η συνεργασία, αλλά και η στενή θρησκευτική σχέση που ανέπτυξε με το Γερμανό ιεραπόστολο Fr. Hildner, διευθυντή του προτεσταντικού ιεραποστολικού ιδρύματος «Φιλελληνικό Παιδαγωγείο», ο οποίος είχε παντρευτεί σε δεύτερο γάμο την Αγγελική Γεωργιάδου, δασκάλα του Παιδαγωγείου, αποτέλεσαν έναυσμα για εναντίον του κατηγορίες. Το σχολείο είχε ιδρύσει η «Church Missionary Society», η αγγλικανική ιεραποστολική εταιρεία στην Ελλάδα, λειτούργησε στην Ερμούπολη από το 1830 έως το 1877 και πέτυχε τον εκπροτεσταντισμό καθώς και την κατάρτιση περισσότερων από 7.000 Ελλήνων και Ελληνίδων, ενώ επιμόρφωσε δασκάλους και διδασκάλισσες στις ιδέες του προτεσταντισμού. Στόχος του Ευαγγελίδη ήταν η οργάνωση κοινού θρησκευτικού προγράμματος με τη λειτουργία Κατηχητικού σχολείου τις Κυριακές και την ανάγνωση προτεσταντικών βιβλίων, ενώ ο ίδιος παρακολουθούσε τις προτεσταντικές λειτουργίες στο «Φιλελληνικό Παιδαγωγείο» και είχε ζητήσει από τον Fr. Hildner, να τον προμηθεύσει με το ευχολόγιο, [Common Prayer Book], της Αγγλικανικής Εκκλησίας, για να οργανώσει την οικογενειακή του προσευχή, [family worship].

Διετέλεσε υποπρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής την περίοδο από το 1865 έως το 1870, στην Ερμούπολη της Σύρου. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στην περιφερειακή υπηρεσία «Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Νομού Κυκλάδων», δωρήθηκαν [5] από το Στάθη Αρφάνη, πρωτότυπες επιστολές του Ευαγγελίδη.