Η Απάνω Μεριά της Σύρου μέσα από τα «Συριανά Γράμματα»

Στη σημερινή ταχύτατη αλλαγή των δεδομένων κάθε τόπου, η επικαιροποίηση και η συνεχής καταγραφή των αποτιμημένων αλλά και των μη αποτιμημένων πόρων του αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για την υποστήριξη της αξίας του έναντι κάποιων καιροσκοπικών, πιεστικών και βραχυπρόθεσμων αναπτυξιακών σχεδίων. Η Απάνω Μεριά της Σύρου αποτελεί για το νησί τη φυσική του τράπεζα από την οποία μπορεί, με σεβασμό στην αειφορία, να εξασφαλισθεί δανεισμός για πρωτοποριακή ανάπτυξη.

Με αφορμή την συνεδρίαση του Δ.Σ. Ερμούπολης για τη NATURA, δημοσιεύουμε το Τεύχος 1 της δεύτερης περίοδου έκδοσης των Συριανών Γραμμάτων – μετά από 19 έτη – που ήταν αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στην Απάνω Μεριά της Σύρου.

Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων, στον πρόλογο της έκδοσης η ομάδα σύνταξης:

«Την αφορμή για την επανέκδοση την έδωσε η συνάντηση κάποιων παλιών συνεργατών των Συριανών γραμμάτων με τα μέλη μιας μεγάλης ομάδας πολιτών που εδώ κι ένα χρόνο, μετά από τη συνειδητοποίηση ότι η Απάνω Μεριά της Σύρου αποτελεί ένα μοναδικό νησιωτικό τοπίο, δραστηριοποιείται προς την κατεύθυνση της κήρυξης της περιοχής σε περιβαλλοντικό και γεωλογικό πάρκο. Ένα πάρκο που θα μπορούσε, παράλληλα με τις υπάρχουσες δραστηριότητες των λιγοστών κατοίκων της να αναδειχθεί σε ένα μοναδικό μουσείο φυσικής, γεωλογικής και αρχαιολογικής σημασίας και θα είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού στην περιοχή.

Και όπως τα Συριαννά γράμματα στην πρώτη τους περίοδο υπήρξαν τέκνο της στιγμής, κάπως ετσι και η τωρινή συγκυρία δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε εκ νέου ένα βήμα πληροφορίας και προβληματισμού για να γράφονται, να ακούγονται, να διαβάζονται και πάλι θέματα πολιτισμού και περιβάλλοντος που αφορούν τη Σύρο αλλά και γενικότερα τις Κυκλάδες και το Αιγαίο. Επιθυμία μας μέσα από μια σειρά μονογραφιών, αφιερωμένων σε θέματα που θα έχουν σχέση με την ιστορία, τη λαογραφία, το περιβάλλον, τη φυσική ιστορία, τις καλές τέχνες, να αναδείξουμε την πολιτισμική διάσταση και την ταυτότητα του τοπίου και του τόπου μας.

Η νέα ανανεωμένη ομάδα των Συριανών γραμμάτων, ακολουθώντας ίχνη των εμπνευστών της πρώτης περιόδου, επέλεξε να ξεκινήσει τη δεύτερη περίοδο έκδοσης του περιοδικού μ’ ένα αφιέρωμα στην  Απάνω Μεριά, κι αυτό όχι τυχαία. Στα χρόνια που πέρασαν από τότε που δημοσιεύθηκαν τα πρώτα άρθρα για τη φύση στην Απάνω Μεριά (Συριανά γράμματα τεύχος 16,1991), σημειώθηκαν αρκετές πρωτοβουλίες και δράσεις προς την κατεύθυνση της ενημέρωσης της ευαισθητοποίησης και εν τέλει της προστασίας του ευλογημένου αυτού τόπου.

Και ο εκδότης του περιοδικού Δημήτρης Β. Βαρθαλίτης που υπήρξε πάντοτε ένας ευαίσθητος δέκτης των κελευσμάτων των καιρών, όταν βρέθηκε στις συγκεντρώσεις μας ενθουσιάστηκε, τόσο, που μας ζήτησε να συνεργαστούμε για την επανέκδοση του περιοδικού που το είχε από χρόνια πλέον λαχταρήσει.

Για εμάς που ζούμε στη Σύρο, είτε επειδή γεννηθήκαμε εδώ ή πρόκειται για επιλογή ζωής, η λιτή νησιωτική φύση της Απάνω Μεριάς είναι το βάλσαμο μας. Μια βόλτα στη φύση δίνει νόημα στην ύπαρξη, αρκεί για να μας μεθύσει με εικόνες στιγμιαίες, σπάνιες, μυρωδιές που θα ξαλαφρώσουν το άλγος της ψυχής μας. Στη ματιά που ταξιδεύει στο πέλαγος και στα βουνά, στα γκρεμνά και στις χαράδρες, στα πουλιά που συντροφεύουν τον αέρα, στα κελαϊδίσματά τους, στις ψιχάλες της βροχής που μας ξυπνούν από το λήθαργο, στο φύσημα του αέρα που μας δίνει νέα πνοή, στο σπάνιο χιόνι και στον εκτυφλωτικό ήλιο, στην ανάδυσή του τα πρωινά και στο μαγικό βύθισμά του στη θάλασσα το ηλιοβασίλεμα, εκεί βρίσκεται η ισορροπία μας.

Τα γεωλογικά μνημεία, τα σπάνια πετρώματα, η πλούσια άγρια χλωρίδα και η πανίδα.

Το μοναδικό τοπίο με τις ρεματιές, τις σπηλιές, τα φαράγγια, τις παραλίες και τα φυσητά από τον αέρα βράχια. Στο Διαπόρι, στη Γριά Σπηλιά, στο Μαρμάρι, στον Σύριγγα, στον Αερόλιθο, στη Αία, στον Αετό, στη Βαρβαρούσα, στο Δελφίνι.

Εδώ βρίσκεται αποτυπωμένη η αρχή της μεγάλης πορείας του ανθρώπου προς τον πολιτισμό. Οι αρχαιολογικοί τόποι αφηγούνται αυτήν την πορεία. Η Χαλανδριανή, το Καστρί, ο Αϊ-Λούκας, τα Γράμματα, το σπήλαιο του φιλοσόφου και διανοητή Φερεκύδη.

Ολόκληρη η Απάνω Μεριά είναι ένα μουσείο φυσικής και ανθρωπογενούς ιστορίας.

Είναι ουσιαστικά το τελευταίο συριανό τοπίο που διατηρεί μονάκριβες εικόνες συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης. Οι μετρημένοι οικισμοί της κατοικούνται από ελάχιστους πλέον κατοίκους. Οι αναβαθμίδες που συγκρατούν το πολύτιμο χώμα, οι καλλιέργειες, η αρμονική αρχιτεκτονική, οι κήποι, όλα αυτά δηλώνουν την ισορροπημένη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης μέσα στους αιώνες. Οι λιγοστοί αγρότες συνεχίζουν να καλλιεργούν τα κηπευτικά προϊόντα τους με τον ίδιο απαράλλακτο τρόπο της άνυδρης καλλιέργειας. Οι ελάχιστοι κτηνοτρόφοι οδηγούν τα ζώα τους να βοσκήσουν στις σκλερές, ώστε να μην καταστρέφουν τα καλλιεργούμενα χωράφια. Οι λίγοι μελισσοκόμοι τρυγούν το αρωματισμένο με θυμάρι και φασκόμηλο μέλι τους.

Το τεύχος αυτό απευθύνεται στους Συριανούς που έχοντας βαθιά επίγνωση ότι αυτή η λωρίδα γης, που ταξιδεύει στο πέλαγος εδώ και εκατομμύρια χρόνια, κουβαλά έναν πανάρχαιο και διαχρονικό πολιτισμό με την απέριττη και λιτή ομορφιά ενός μικρού πλωτού οικοσυστήματος, θα αναλογιστούν τη σημασία του εγχειρήματος, θα αγκαλιάσουν το όραμά μας και θα συνδράμουν στην κήρυξη της Απάνω Μεριάς του τελευταίου συριανού τοπίου ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους σε περιβαλλοντικό γεωπάρκο.»

Περιεχόμενα Τεύχους

1. Ομάδα σύνταξης / Το Τελευταίο Συριανό Τοπίο…
2. Μαρία Κίφαμανώφ / Η ταυτότητα της Σύρου και η Απάνω Μεριά
3. Μιχάλης I Φραγκιάς / Η Απάνω Μεριά της Σύρου – «απέ το έκπαλαι»
4. Γεώργιος Ε, Κηπιώτης / Ο γύρος της Σύρου εις εξ ημέρας
5. Θωμάς Δρίκος –  Τοπωνύμια της Απάνω Μεριάς
6. Τέος Ρόμβος / Σύριγγας και Παναυλιές
7. Γιάννης Βαβίτσας /  Απάνω Μεριά; η Κιβωτός της Σύρου
8. Τέος Ρόμβος / Στο άντρον του φιλοσόφου Φερεκύδη
9. Τάκης Γαλανόπουλος / Τα μονοπάτια της Απάνω Μεριάς Σύρου, παράθυρο στο παρελθόν και στο μέλλον
10. Ελπίδα Πρίντεζη – Καμπέλη / Το περιβάλλον της Σύρου και η αγροτική οικονομία του νησιού κατά τον 17ο-18ο αιώνα
11. Μπαρμπα-Μήτσος / Μια συζήτηση για την άνυδρη καλλιέργεια στην Απάνω Μεριά
12. Δημήτρης Κωστόπουλος / Σύρος: Ένα ταξίδι στον χωροχρόνο
13. Τέος Ρόμβος / Γράμματα – Το λίθινο χρονικό της νήσου Σύρου
14. Μαρίζα Μαρθάρη / Ο αρχαιολογικός χώρος της Χαλανδριανής και η σημασία του
15. Ιωσήφ Στεφάνου (Εργαστήριο Πολεοδομικής Σύνθεσης Ε.Μ.Π.) / Φρέαρ το Ελληνικόν
16. R. L. N Barber / Ένας τάφος στον Άγιο Λουκά Σύρου
17. Τέος Ρόμβος / Η ερωτική ζωή στην Απάνω Μεριά
18. Νικόλας Καϊλης / Απάνω Μεριά, μια πρώτη επαφή με τη βλάστηση της περιοχής
19. Αχιλλέας Δημητρόπουλος / Πανίδα στην Απάνω Μεριά, μια επικαιροποίηση
20. Κώστας I. Καταγάς / Το ανάγλυφο χαλί της Συριανής φύσης (Στοιχεία για τη βλάστηση και τα βότανα στην Απάνω Μεριά)
21. Δημήτρης Β. Βαρθαλίτης / Τα Συριανά τοπωνύμια του τεύχους
22. Ομάδα Σύνταξης / Παράρτημα: Σχετική ισχύουσα νομοθεσία

Κεντρική Διάθεση:

• Βιβλιοπωλείο “Σελεφαΐς”, Στ. Πρωίου 5, Ερμούπολη | Τηλ.: 2281087890 | Email: selefais@otenet.gr

Βιβλιοπωλεία Αθηνών:

• Βιβλιοπωλείο “Πολιτεία”, Ασκληπιού 1-3, Αθήνα | Τηλ.: 2103600235 | Email: contact@politeianet.gr
• Παρ’ ημίν, Χαρ.Τρικούπη 11, Αθήνα | Τηλ.: 2103811201 | Email: parimin@otenet.gr
• Books Plus, Πανεπιστημίου 37, Αθήνα | Τηλ.: 2103222300 | Email: info@booksplus.gr
• Πρωτοπορία, Γραβιάς 3-5, Αθήνα | Τηλ.: 2103801591 | Email: info@protoporia.gr
• Τσάνας – Δημόπουλος, Μαυρομιχάλη 1, Αθήνα | Τηλ.: 2103306124
• Κιβωτός της Γνώσης, Ακαδημίας 32, Αθήνα | Τηλ.: 2108311505 | Email: kivotostisgnosis@outlook.com
• Σίμος “Εν Αθήναις”, Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα | Τηλ.: 2103830491 | Email: simosaxileas@yahoo.gr
• Νικολέλη “Χαρτόπολις”, Λεωφ. Βασιλείου Δημήτρη 1, Νέο Ψυχικό | Τηλ.: 2106777854 | Email: xartopolis@hotmail.com