 |
| Το Λοιμοκαθαρτήριο στην Ερμούπολη της Σύρου |
Η ανέγερση του λοιμοκαθαρτήριου στα Λαζαρέτα της Σύρου ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1839 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 1840. Η δαπάνη των 150.000 δραχμών θεωρήθηκε τεράστια για την εποχή και το κατέστησε ένα από τα δαπανηρότερα κτίρια. Η λειτουργία του ήρθε να καλύψει την ανάγκη για πρόληψη και υγειονομική περίθαλψη από τις επιδημίες της εποχής εκείνης, κυρίως στην περιοχή της Ερμούπολης, το πρώτο εμπορικό λιμάνι της χώρας, πριν από το λιμάνι του Πειραιά. Ακόμα η κατασκευή του καθιστούσε την Ελλάδα σύγχρονη χώρα που έβρισκε τη θέση της δίπλα στην ταχύτατα εκβιομηχανιζόμενη Ευρώπη, διαχωρίζοντάς την από την «καθυστερημένη» Ανατολή…
Η εκπόνηση του σχεδίου και η επίβλεψη της κατασκευής ανατέθηκε στον Βαυαρό υπολοχαγό του μηχανικού Βίλχεμ φον Βάϊλερ (Wilhelm von Weiler), ο οποίος ήταν παράλληλα αρχιτέκτονας και ζωγράφος – Ο Βάϊλερ ήταν έμπειρος μηχανικός και λίγα χρόνια πριν από την κατασκευή του λοιμοκαθαρτήριου της Σύρου, είχε ολοκληρώσει την κατασκευή του πρώτου στρατιωτικού νοσοκομείου στην περιοχή “Μακρυγιάννη” της Αθήνας, η οποία διήρκεσε από το 1834 ώς το 1836. Ενδεικτική είναι η μεγάλη αρχιτεκτονική ομοιότητα του μισοκατεστραμμένου κτιρίου της Ερμούπολης, με το άριστα διατηρημένο κτίριο του Μακρυγάννη, το οποίο στεγάζει σήμερα τις υπηρεσίες του Κέντρου Μελετών Ακροπόλεως, από τον Σεπτέμβριο του 1987 – Κοιτάζοντας κάποιος το κτίριο στου “Μακρυγιάννη”, μπορεί να φανταστεί πώς περίπου ήταν αντίστοιχα το λοιμοκαθαρτήριο της Σύρου, το οποίο θεωρήθηκε ως το εμβληματικότερο αριστούργημά του…
Το 1978, το λοιμοκαθαρτήριο αναγνωρίστηκε ως «διατηρητέο μνημείο» (εδώ γελάνε), από το ελληνικό κράτος. Σε συνέχεια αυτής της μέριμνας εκ μέρους του κράτους, το κτίριο παραχωρήθηκε το 1995 σε επιχειρηματία που σκόπευε να το μετατρέψει σε καζίνο – Μάλιστα αποφασίστηκε και ο συντελεστής δόμησης 2,1 επί οικοπέδου συνολικής επιφάνειας 17.000 τ.μ. που επιτρέπει, σύμφωνα με τον παραπάνω συντελεστή, δόμηση 10.000 τ.μ.
 |
| Το Λοιμοκαθαρτήριο στην Ερμούπολη της Σύρου, όπως φαίνεται από ψηλά |
Τελικά ο επιχειρηματίας δεν προχώρησε σε περάτωση του έργου, καθώς έκρινε την επένδυση ασύμφορη. Όμως ευτυχώς, το κτίριο είχε χαρακτηριστεί «διατηρητέο μνημείο» και όλοι οι ενδιαφερόμενοι, κράτος, δημοτική αρχή και περίοικοι, φρόντισαν για τη «διατήρησή» του… Μια ιδιαίτερα εύγλωττη όσο και αξιόπιστη μαρτυρία της “φροντίδας” προς το ερείπιο του Λοιμοκαθαρτηρίου Σύρου, δίνει ο Ελληνας αρχιτέκτονας Ιωάννης Τραυλός, που στο βιβλίο του «Ερμούπολη» που εκδόθηκε το 1980, αναφέρει:
«Δυστυχώς το μνημειώδες αυτό συγκρότημα, αν και επέζησε των περιπετειών που γνώρισε στα χρόνια που πέρασαν, έμελλε να υποστεί πρόσφατα μια μεγάλη καταστροφή. Το καλοκαίρι του 1976 κατέστρεψαν την ωραία τοξοστοιχία στη πρόσοψη του κτιρίου…
Μένει κανείς κατάπληκτος, αν αναλογιστεί το μέγεθος της καταστροφής. Αφήρεσαν πάνω από εκατόν πενήντα πέτρες από τα στηθαία, για να τις χρησιμοποιήσουν ως επένδυση του μπετόν-αρμέ στις βεράντες εξοχικής έπαυλης στο Φοίνικα. Το συμφέρον ενός ιδιώτη κατέστρεψε ένα μνημείο, «μάρτυρα» της νεότερης ιστορίας μας. Φεύγει ο σημερινός επισκέπτης από το εγκαταλελειμμένο Λοιμοκαθαρτήριο με το φόβο μήπως τελικά καταστραφεί ολοκληρωτικά το παλιό αυτό κτίριο, που αποτελεί αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο για τη Σύρο και την Ελλάδα ολόκληρη».
Στα 120 χρόνια που διήρκεσαν οι χρήσεις του κτιρίου (1840 – 1961) το οίκημα εξυπηρέτησε πολλές και διάφορες ανάγκες. Σαν Λοιμοκαθαρτήριο λειτούργησε μόλις 30 χρόνια – Στη συνέχεια στεγάστηκαν εκεί στρατώνες, ψυχιατρεία και φυλακές… Όπως αναφέρει στο πόνημά του για το κτίριο ο Θωμάς Δρίκος «Στους σοβάδες και τους ασβέστες των τοίχων τους, αλλά και στα μάρμαρα των παραθύρων και των αυλών έχουν χαρακτεί και γραφτεί εκπληκτικά πράγματα. Σχέδια και ονόματα ταξιδιωτών, ονόματα χωροφυλάκων, ημερομηνίες και χρονολογίες, επικλήσεις και δηλώσεις ψυχοπαθών, πατρίδες κληρωτών στρατιωτών, ψάρια, ζώα, πουλιά, καράβια. Και όλα αυτά πάνω σε ασβέστινα βαθυκίτρινα, κόκκινα και γκρί χρώματα. Για κάθε χρήση στα Λαζαρέτα οι τοίχοι βαφόντουσαν σε άλλο χρώμα. Βαθυκίτρινο για το Λοιμοκαθαρτήριο, κόκκινο για το τρελάδικο, γκρί για τη φυλακή.»
1961-Σήμερα | Η περίοδος της κρατικής “φροντίδας”
Όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή του κτιρίου, ο Βάιλερ τοποθέτησε στα ανοίγματα (πόρτες και παράθυρα) υποστηρικτικό υλικό, όπως έκανε λίγα χρόνια πριν στο κτίριο του “Μακρυγιάννη”, τοποθετώντας κόκκινα τούβλα στα «πρέκια» των ανοιγμάτων, δίνοντας ταυτόχρονα χρώμα, καθώς και επιπλέον στήριξη στα τοιχώματα της κατασκευής… Αυτά ακριβώς τα κόκκινα τούβλα έγιναν αιτία να καταρρεύσει στη συνέχεια ένα μεγάλο μέρος του κτιρίου…
 |
| Το Λοιμοκαθαρτήριο στην Ερμούπολη της Σύρου, όπως φαίνεται από ψηλά |
Βοηθούντος και του ανίκητου καθεστώτος της “ραγιαδοκρατίας”(*), που εδώ και 200 και πλέον χρόνια δεν αφήνει τίποτα όμορφο να ευδοκιμήσει στη χώρα, διάφοροι αφαίρεσαν τα τούβλα συστηματικά, προκαλώντας εξασθένιση των τοιχωμάτων και κατάρρευση τελικά, μεγάλου μέρους του κτιρίου – Το αυτό ακριβώς συνέβη και σε άλλα κτίρια της Ερμούπολης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την αφαίρεση των κόκκινων τούβλων από τα τοξωτά ανοίγματα στο εργοστάσιο Λαδόπουλου, που βρίσκεται επίσης στα Λαζαρέτα και το οποίο τελικά κατέρρευσε σχεδόν ολοκληρωτικά…
Τα τούβλα αυτά, ο “ευϋπόληπτος” αυτός Συριανός τα αφαιρεί κανονικά, με καλέμι και σφυρί, αδιαφορώντας για τις “συνέπειες” που ΔΕΝ έχει, ίσως και γνωρίζοντας πως ΔΕΝ θα έχει συνέπειες. Από τις δυο εκδοχές φαίνεται πως ισχύει μάλλον η δεύτερη, καθώς ο “κύριος” αυτός εργάζεται χωρίς κανένα μέτρο προφύλαξης και χωρίς να ενοχληθεί στο παραμικρό από το “κράτος” που έχει ανακηρύξει το κτίριο “διατηρητέο”…!!! – Όπως λένε κάτοικοι της Ερμούπολης, τα τούβλα τα χρησιμοποιεί στη συνέχεια για την κατασκευή τζακιών…!!!
Εκτός όμως από τη “φροντίδα” που απολαμβάνει το Λοιμοκαθαρτήριο από τον “τζακά”, διάφοροι κτηνοτρόφοι (ορισμένοι από τους οποίους δηλώνουν «εθελοντές φύλακες» του κτιρίου) χρησιμοποιούν τους χώρους του για σταυλισμό και βοσκή των ζώων τους. Παραπονούνται μάλιστα επειδή η αρμόδια κτηματική υπηρεσία του δημοσίου τους υποχρεώνει να υπογράψουν υπεύθυνη δήλωση ότι δεν θα διεκδικήσουν ιδιοκτησιακά το χώρο, ενώ εκείνοι δεν είχαν ποτέ τέτοια πρόθεση…
Κάποια μαρμάρινα κομμάτια του κατασπαραγμένου κτιρίου, περιμένουν τη σειρά τους, ώστε να μεταφερθούν για “μόνιμη εγκατάσταση” σε κάποιο παλιό αρχοντικό ή εξοχικό της Σύρου. Αυτά τα κομάτια είναι μαρμάρινες ποδιές από τζάκια, μαρμάρινα φουρούσια, ενεπίγραφα μεγάλα μάρμαρα, σπασμένα, τεμαχισμένα, τσακισμένα εδώ κι εκεί…
O αρχιτέκτων Βίλχελμ φον Βάϊλερ
Για τον Βαυαρό αρχιτέκτονα του κτιρίου Βίλχελμ φον Βάϊλερ, υπάρχουν διαθέσιμα ελάχιστα στοιχεία. Ο ρυθμός των κτιρίων του ήταν επηρεασμένος από τον γερμανικό νεορομαντισμό, δεν ήταν δηλαδή νεοκλασικός, ενώ ο αρχιτέκτονας είναι επίσης γνωστός από τα τοπογραφικά του σχέδια για την Αθήνα, καθώς και από το πρώτο στρατιωτικό νοσοκομείο στην περιοχή “Μακρυγιαννη”, που διατηρείται μέχρι σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση…
 |
| Το Λοιμοκαθαρτήριο στην Ερμούπολη της Σύρου – Οπως φαίνεται από τη θάλασσα |
Εκτός από αρχιτέκτονας, ο Βάϊλερ ήταν και πολύ καλός ζωγράφος. Αυτό μαρτυρούν δύο εξαιρετικά έργα με νερομπογιά, που απεικονίζουν άποψη της Ερμούπολης από το κτίριο, καθώς και άποψη του κτιρίου από την Ερμούπολη… Γνωστή είναι επίσης η συμμετοχή του κατά 1/4 στην ιδιοκτησία εμπορικού σκάφους της εποχής, που χρησίμευσε για την μεταφορά θηραϊκής γης από τη Σαντορίνη στη Σύρο, υλικού απαραίτητου για τους αρμούς του κτιρίου… Μετά την αποπεράτωση του Λοιμοκαθαρτήριου, πούλησε το μερίδιό του στο σκάφος…
Ο Θωμάς Δρίκος, στο πόνημά του «Τα Λαζαρέτα της Σύρου και ο λοχαγός αρχιτέκτων Βίλχελμ φον Βάιλερ», παραθέτει ένα έγγραφο του 1839 που αποδίδεται στον Βάϊλερ και αφορά τα έξοδα κατασκευής ενός μικρότερου κτίσματος στην Ερμούπολη:
«Προυπολογισμός διά την οικοδομήν μιας αποθήκης επί της θέσεως της οδού της αγοράς εχούσης 13 μέτρα μήκος και 2,6/10 μέτρα πλάτος και ανηκούσης εις τον Δήμον»
Καταγραφή των εργασιών
α’. Κτιστικά
1. Τα τείχη του προσώπου έχουν 18,2 μ. 2 τείχη χωρισμάτων διά 3 αποθήκας 5,2 μ. με ένα μέτρο θεμελίου, ύψος όλον 6,0 μ. επιφάνεια των τοίχων 140, 40 τ. μ
έν μέτρον τετραγωνικόν του τείχους κοινώς με 0,6 μ. χόνδρος υπολογίζεται κατά την τρέχουσαν τιμήν ομού με την ύλην, την πέτραν, άσβεστον, πλιθόζωμα και το εργόχειρον εις 6 δρχ. ίσον με 842 δρχ.
2. Η δημαρχία πρέπει να πληρώση την μεσοτοιχίαν την οποίαν έκτισεν ο γείτων Αθανάσιος Κρίνος 13 μ. μήκος, 6 μ. ύψος ίσον 18 μέτρα προς 6 δρχ. ίσον 468 των οποίων το ήμιση φέρει 234 δρχ
3. Διά τα θεμέλια χρειάζονται 400 κοφίνια πουρτζελάνης προς 25 λεπτά ίσον 100 δρχ.
4. Διά τα παράθυρα, καμάρες, κτλ. 1000 τούβλα ίσον 50 δραχμές.
5. Λιθόστρωσιν των 5 αποθηκών με πλάκας της Τήνου, 30 τ. μ προς 3 δρχ. ίσον 90 δρχ.
6. 4 μάρμαρα της Τήνου διά το παράθυρον το αποβλέπον προς την οδόν της αγοράς προς 60 δρχ. με το δούλευμα των ίσον 240 δρχ.
7. δωμάτισμα με το κουρασάνι 33,80 τ. μ προς 3 δρχ. με την ύλην και το δούλευμα του ίσον 101,40 δρχ.
8. λιθόστρωμα προσωρινόν έμπροσθεν της αποθήκης ως έγγιστα 100 δρχ.
β’. Τεκτονικά
9. σκέπασμα της αποθήκης δια το δώμα 26 ξύλα ελάτης προς 1,50 δρχ. ίσον 46,80 δρχ.
50 σανίδες προς 2 δρχ. ίσον 100 δρχ. αχθοφορικά, μαστορικά, καρφία κτλ 65 δρχ.
10. 3 θύρας με έν φύλλον εις το περίζωσμα προς 40 δρχ. ίσον 120 δρχ.
11. 3 παράθυρα της αποθήκης προς 30 δρχ. ίσον 90 δρχ.
12. 2 κλειδώματα εις τον τείχον, από σίδηρον βάρους περίπου οκάδων 40 προς 1 δρχ. με τα μαστορικά, ίσον 40 δρχ.
13. διάφορα καρφία και ξύλα του σανιδώματος περίπου 100 δρχ. Το όλον 2.320 δρχ.
14. απρόβλεπτα έξοδα και αμοιβή του πρωτομαίστορος 10% από το ανωτέρω όλον , ίσον 232 δρχ. ολική δαπάνη 2.552 δρχ.
Ερμούπολις, 19 7βρίου 1839 γενηθείσα παρά του β. αρχιτέκτονος των Κυκλάδων Β. Βάϊλερ.
Εύπλοια 3ο Τεύχος
(*) Ραγιαδοκρατία: Το καθεστώς των ραγιάδων
Ραγιάς: Ο ανθρωπότυπος/κατάλοιπο της βαρβαρότητας που υπέστη ο Ελληνισμός τα τελευταία 1500 χρόνια – Ο ραγιάς είναι άτομο θρασύδειλο που φέρεται με δουλοπρέπεια σε όσους χρειάζεται χωρίς να μπορεί να εκβιάσει την προσφορά τους – Κατά τον ίδιο τρόπο, φέρεται με υπεροψία σε εκείνους που δεν του είναι χρήσιμοι, όταν είναι βέβαιος πως δεν θα υποστεί συνέπειες…
Ο ραγιάς αδιαφορεί για την ευημερία της κοινωνίας η οποία στεγάζει το άθλιο σαρκίο του. Ενδιαφέρεται πρωτίστως να εκμεταλλευτεί όποια “άρπα-κόλλα” ευκαιρία του παρουσιαστεί προς ίδιον όφελος, αδιαφορώντας ακόμα και για τις συνέπειες που η “ευκαιρία” του μπορεί ενδεχομένως να έχει για το κοινωνικό σύνολο…
Αδιαφορεί για κάθε επιχείρημα που τεκμηριώνει θέσεις ασύμφορες για τον ίδιο και συνήθης αντίδρασή του σε κάθε νέα πληροφορία είναι «Δεν θέλω να ξέρω, δεν θέλω να ξέρω»…
Αρνείται να πάρει θέση σε αντικρουόμενες απόψεις, προβάλλοντας συνήθως το “επιχείρημα” «Δεν ξέρω, μη με μπλέκεις και βρω μπελά»
Είναι ο κλασσικός τύπος που δεν θέλει “μπελάδες”, που παριστάνει τον “τίμιο” αναπαράγοντας τετριμμένα κλισέ περί “ηθικής” και παρεισφρύοντας σε εκκλησιαστικούς και φιλανθρωπικούς κύκλους, με σκοπό τη δημιουργία θετικών “εντυπώσεων”… Ψάχνει μονίμως να “βολευτεί”, ενίοτε γλείφοντας με τρόπο εμετικό δημόσιους και θρησκευτικούς άρχοντες…
Οταν διαπιστώσει ότι κάποιο αξιόλογο οίκημα συναντά την αδιαφορία των αρμοδίων, όπως στην περίπτωση του Λοιμοκαθαρτήριου, ο ραγιάς κλέβει χωρίς αιδώ από τα “έρμα”, αν αυτό του προσφέρει όφελος και ταυτόχρονα του παρέχεται η εγγύηση πως ο ίδιος ΔΕΝ θα έχει συνέπειες…
Μόνο οι “συνέπειες” αναστέλλουν τη “δράση” του ραγιά, καθώς από μόνος του είναι ανίκανος να αποτιμήσει ηθικά κάποια πράξη ή ενέργεια…
Κατά συνέπεια ο όρος «διατηρητέο μνημείο» δεν του λέει απολύτως τίποτα, αφού η “ηθική” που υποδύεται πως διαθέτει, είναι απολύτως κενή περιεχομένου, αν και συνήθως βρίθει από “ατάκες” ξέφρενου μοκροαστικού λαϊκισμού…
Φυσικά αδιαφορεί αν το “έρμο” οίκημα που καταστρέφει είναι κτήμα ολόκληρης της κοινωνίας, καθώς όπως προαναφέρθηκε, η κοινωνία είναι για εκείνον απλά ένα “κρησφύγετο” μέσα στο οποίο φυγαδεύει την άθλια ύπαρξή του και όχι ένα σύνολο ανθρώπων ικανών να ευημερήσουν δρώντας συλλογικά και αλληλέγγυα
———–
Τέλος, άφησα το καλύτερο για το τέλος, ο ραγιάς δεν είναι Ελληνας – Ο ραγιάς μισεί τους Ελληνες, όπως και κάθε αξία με την οποία είναι ταυτισμένος ο Ελληνισμός, με προεξάρχουσες την αυθεντικότητα και την ειλικρίνεια…
Πηγή: http://enviro.gr
