ΒΙΒΛΙΟ: Τα Νέα Σχολικά Κτίρια | Πάτροκλος Καραντινός

Η επανέκδοση του σπάνιου τόμου του 1938 για τα «σχολεία Παπανδρέου» στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, μοναδική τεκμηρίωση για τη μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 1930, αποτυπώνει τη μεγάλη εκσυγχρονιστική προσπάθεια της κυβέρνησης Βενιζέλου (1928-1932) και στον χώρο της παιδείας, με την ανέγερση χιλιάδων εκπαιδευτηρίων για τη δημοτική και μέση εκπαίδευση σε όλη τη χώρα. Η έκδοση αυτή-μαρτυρία και στο πλαίσιο της κοινωνικής ιστορίας, αποτελεί την καλύτερη κατάθεση της μοντέρνας ελληνικής συμβολής στον διεθνή εορτασμό του 2019 για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου του Μπάουχαους.

Περιγραφή

Το κίνημα της ευρωπαϊκής μοντέρνας αρχιτεκτονικής αναπτύσσεται στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1930. Εκφράσεις του αποτελούν οι μοντέρνες πολυκατοικίες, τα νοσοκομεία, τα βιομηχανικά κτίρια, τα συγκροτήματα λαϊκών κατοικιών και οι μονοκατοικίες στο κέντρο των πόλεων και στα προάστια. Ωστόσο, το σημαντικότερο επίτευγμα του κινήματος στον ελλαδικό χώρο είναι η υλοποίηση των μοντέρνων σχολείων, που οικοδομούνται στο πλαίσιο της δεύτερης κυβέρνησης Βενιζέλου, από το 1930 και μετά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του βενιζελικού εκσυγχρονισμού, τα περισσότερα από 3000 σχολικά κτίρια που ανεγέρθηκαν σε κάθε γωνιά της χώρας, αποτέλεσαν όχι μόνο μοντέρνες ακροπόλεις της γνώσης αλλά και κοινωνικούς πυκνωτές όπου εκπαιδεύτηκαν γενιές ελληνοπαίδων.

Το έργο αυτό υλοποιήθηκε από το τότε Γραφείο Μελετών του Υπουργείου Παιδείας, δηλαδή από μια δημόσια υπηρεσία που φέρει σε πέρας το μεγαλύτερο εγχείρημα μοντέρνας σχολικής στέγης στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Το αποτέλεσμα αυτής της δράσης τεκμηριώνεται στο μοναδικό βιβλίο για την ελληνική μοντέρνα αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 1930, που εκδόθηκε το 1938 σε επιμέλεια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού. Αυτό το πολύτιμο και δυσεύρετο βιβλίο εκδίδεται εκ νέου στο πλαίσιο του διεθνούς εορτασμού για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Σχολής του Μπάουχαους και του διεθνούς συνεδρίου «Το Μπάουχαους και η Ελλάδα» που πραγματοποιείται στην Αθήνα τον Μάιο του 2019. Ο τόμος εκδίδεται με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Παρουσίαση

Η ανατύπωση του βιβλίου “Τα νέα Σχολικά Κτίρια” γίνεται στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου «Το Μπάουχαους και η Ελλάδα» που πραγματοποιείται στην Αθήνα στις 30 Μαΐου – 1η Ιουνίου 2019. Το συνέδριο οργανώνεται από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών Στουτγάρδης με επιστημονικούς υπεύθυνους, αντίστοιχα, τους καθηγητές αρχιτεκτονικής Ανδρέα Γιακουμακάτο και Σωκράτη Γεωργιάδη. Θεωρούμε ότι η «αναβίωση» αυτού του θρυλικού, αλλά απόλυτα δυσεύρετου τόμου, σχετικού με την πιο εμβληματική συμβολή του ελληνικού μοντέρνου κινήματος στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, αποτελεί εύγλωττο «αφιέρωμα» στο πλαίσιο της 100ής επετείου από την ίδρυση του γερμανικού Μπάουχαους και της διεθνούς συζήτησης και ανταλλαγής γύρω από τη σημασία του με την ευκαιρία του αθηναϊκού συνεδρίου. Η ανάδυση αυτού του βιβλίου από τη λήθη αποτελεί πράξη χρέους και οφειλής απέναντι στους αρχιτέκτονες του πρόσφατου παρελθόντος, που οραματίστηκαν μια καλύτερη Ελλάδα είναι χρέος και προς όσους, νεότερους ερευνητές, αποφασίσουν να ασχοληθούν ακόμη πιο διεξοδικά με ένα σπουδαίο κεφάλαιο της νεότερης έντεχνης αρχιτεκτονικής μας παράδοσης.

Η έκδοση αυτή είναι ωστόσο σημαντική και ως τεκμηρίωση στο πλαίσιο της κοινωνικής ιστορίας: τα σχολικά κτίρια που παρουσιάζονται στις επόμενες σελίδες φιλοξένησαν επί δεκαετίες -και συνεχίζουν να φιλοξενούν- στις πόλεις και στα χωριά γενιές μαθητών που εκπαιδεύτηκαν εκεί για να αντιμετωπίσουν δημιουργικά το μέλλον τους και τη ζωή τους και που, ξεφυλλίζοντας το βιβλίο αυτό, είναι βέβαιο ότι θα ανακαλέσουν μνήμες, εμπειρίες και αφηγήσεις των νεανικών χρόνων προσωπικές ή της κοινότητας στην οποία ο καθένας ανήκει. Τα «σχολεία του ’30» δεν είναι μόνο αστικές ή περιαστικές «ακροπόλεις της γνώσης», αλλά και διαχρονικοί πυκνωτές συλλογικής εμπειρίας τριών τουλάχιστον γενεών.

Η έκδοση φιλοδοξεί ωστόσο να συμβάλει και σε κάτι ακόμη: στην προσπάθεια διάσωσης αυτών των σχολείων ή των σημαντικότερων από αυτά σε εθνικό επίπεδο. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου διάφοροι παράγοντες (…) συνέβαλαν στη διάσωση και αποκατάσταση, ενίοτε παραδειγματική, των σχολικών κτιρίων. […]

Η νέα έκδοση του βιβλίου δεν αποτελεί απλή ανατύπωση. Το βιβλίο τυπώθηκε το 1938 με τις τεχνικές της εποχής (τσιγκογραφία) και η σημερινή αναπαραγωγή του έθετε κάποια προβλήματα. Η ποιότητα των ασπρόμαυρων εικόνων ήταν μέτρια, ενώ η σελιδοποίηση παρουσίαζε μεγάλη «ποικιλία» καθώς δεν υπάκουε σε έναν γενικό κανόνα ενθέσεων και αντιμετώπιζε κάθε μία σελίδα σχεδόν ως αυτόνομη σύνθεση, ενίοτε με εικόνες «παράγωνες» ως προς τις αρχές σχεδιασμού εντύπων. Θεωρήσαμε φυσικά ότι η σελιδοποίηση της εποχής έπρεπε να παραμείνει ως έχει έγιναν ωστόσο ελάχιστες «οπτικές διορθώσεις» σε σχέση με το πρωτότυπο και για τον λόγο ότι όλες ανεξαιρέτως οι εικόνες υπέστησαν νέα επεξεργασία και τοποθετήθηκαν εκ νέου σε έγγραφο σελιδοποίησης σύμφωνα με το αρχικό κλισέ του βιβλίου.

Η έκδοση αυτού του τόμου πραγματοποιείται με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. […]

(Από τον πρόλογο του επιμελητή της έκδοσης Ανδρέα Γιακουμακάτου)

Περιεχόμενα

ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ
Δημοτικόν Σχολείον Χαροκόπου
Πρακτικόν Λύκειον Αμπελοκήπων
Δημοτικόν σχολείον Καλλιθέας
Γυμνάσιον Θηλέων «Αριστοτέλης»
Διδακτήριον «Σωκράτης»
Δημοτικόν σχολείον συνοικίας Νέος Κόσμος
» » οδού Κωλέττη
» » » Καλησπέρη
» » » Ακαδημίας Πλάτωνος
Δύο Δημοτικά σχολεία επί των οδών Μιχαήλ Βόδα και Λιοσίων
Σχολικόν συγκρότημα Νομικός
» » Παγκρατίου
Δημοτικόν σχολείον Υμηττού
Δημοτικόν » Μοσχάτου
» » Νέας Ιωνίας
» » Νέας Φιλαδελφείας
» » Γούβας
» » Αμπελοκήπων
» » Κολωνού
» » Πευκάκια
Τμήμα Μαρασλείου Διδασκαλείου
Δημοτικόν σχολείον Χαλανδρίου
» » Ηρακλείου
Διτάξιον δημοτικόν Καλαμάκι
Δημοτικόν σχολείον Κηφισσιάς
» » Νέας Ερυθραίας
Σχολικόν συγκρότημα Αμαρουσίου
Δημοτικόν σχολείον Ψυχικού
Δημοτικόν σχολείον Ελληνικού Αθήναι
Εκκλησία σχολικού συγκροτήματος «Νομικός» Αθήναι
ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Δημοτικόν σχολείον Νέας Καλλιπόλεως
Γυμνάσιον Πειραιώς
Δημοτικόν σχολείον Δραπετσώνος
» » Δερβενακίων
» » Ταμπουριών
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Πειραματικόν σχολείον Θεσσαλονίκης
Σχολικόν συγκρότημα Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης
» » Βαρδάρι Θεσσαλονίκης
Ανώτερον Παρθεναγωγείον Θεσσαλονίκης
ΠΑΤΡΩΝ
Σχολικόν συγκρότημα Βουδ Πάτραι
Τετρατάξιον δημοτικόν σχολείον Πατρών
Δύο δημοτικά σχολεία Πατρών
Δημοτικόν σχολείον Πατρών
Γυμνάσιον και Πρακτικόν Λύκειον Αιγίου
Γυμνάσιον Αμαλιάδος
Δημοτικόν σχολείον Αμαλιάδος
Γυμνάσιον Λεβιδίου
Δημοτικόν σχολείον Άργους
Δημοτικόν » »
Γυμνάσιον Ναυπλίου
» Πύργου
Δημοτικόν Σχολείον Πύργου
» » Σπάρτης
Γυμνάσιον Σπάρτης
Γυμνάσιον Μεσολογγίου
Σχολικόν συγκρότημα Αγρινίου
Δημοτικόν σχολείον Αγρινίου
Σχολικόν συγκρότημα Άρτας
Δημοτικόν σχολείον »
» » Κερκύρας
» » Ζακύνθου
Γυμνάσιον Ζακύνθου
Δημοτικόν σχολείον Λευκάδος
Διτάξιον δημοτικόν σχολείον Κεφαλληνίας
Δημοτικόν σχολείον Βαλσαμάτα »
» » Ληξουρίου »
» » Αγ. Θέκλης »
Γυμνάσιον Λεβαδείας
Δημοτικόν σχολείον Αταλάντης
Δημοτικόν σχολείον Λαρίσσης
Γυμνάσιον Λαρίσσης
Δημοτικόν σχολείον Λαρίσσης
Διτάξιον δημοτικόν σχολείον Λαρίσσης
Τετρατάξιον » » »
Τριτάξιον » » »
Εξατάξιον » » »
Τετρατάξιον » » »
Τριτάξιον » » »
Δημοτικόν σχολείον Λαμίας
4ον Παρθεναγωγείον Λαμίας (νέα πτέρυξ)
3ον δημοτικόν σχολείον Λαμίας
Δημοτικόν » »
Σχολικά κτίρια Βόλου
Σχολικόν συγκρότημα Ιωαννίνων
Ιεροδιδασκαλείον Βελλάς – Ήπειρος
Τριτάξιον δημοτικόν σχολείον – Ήπειρος
Τύποι μονοταξίων δημοτικών σχολείων
Τύπος διταξίου δημοτικού σχολείου
Τύπος τριταξίου » »
» τετραταξίου » »
Γυμνάσιον Δημητσάνας
Δημοτικόν σχολείον Σερρών
» » » (Ευαγγελιστρίας)
Γυμνάσιον Δράμας
Δημοτικόν σχολείον Αγ.Γεωργίου Καβάλλας
» » Αγ. Βαρβάρας »
» » Νεαπόλεως »
» » » Καβάλλας
Τριτάξιον δημοτικόν σχολείον Καβάλλας
Γυμνάσιον Κομοτινής
Δημοτικόν σχολείον Ξάνθης
» » Κομοτινής
» » Ξάνθης
Γυμνάσιον Σάμου
Γυμνάσιον και Δημοτικόν Χίου
Δημοτικόν σχολείον Χίου
Τετρατάξιον Δημοτικόν σχολείον Χίου
Δημοτικόν σχολείον Χίου
Διδασκαλείον Μυτιλήνης
Δημοτικόν σχολείον Μυτιλήνης (Επάνω Σκάλας)
» » » (Πιργιέλια)
» » » (Νιο Χωριό)
Δημοτικόν σχολείον Μυτιλήνης
Σχολικόν συγκρότημα Χανίων
Δημοτικόν σχολείον Χανίων
Γυμνάσιον Βάμου
Διτάξιον Δημοτικόν Σχολείον Κρήτης
Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου Κρήτης
Δημοτικόν σχολείον Ηρακλείου Κρήτης
Γυμνάσιον Νάξου
Μονοτάξιον σχολείον Τήνου
Διτάξιον δημοτικόν σχολείον Σύρου
Δημοτικόν σχολείον Σύρου
Δημοτικόν σχολείον Σύρου
Δημοτικόν σχολείον Άνω Σύρου
Δημοτικόν σχολείον Κορίνθου
Σχολικά κτίρια Κορίνθου
Δημοτικόν σχολείον Κορίνθου
» » και ημιγυμνάσιον Λουτρακίου
Γυμνάσιον Άργους